Kadınlarda Cinsel İsteksizlik

Kadınların yaklaşık %40’ı tüm yaşamları boyunca çeşitli cinsel problemler yaşamaktadır. Kadınlarda cinsel istek yıllar içinde değişkenlik gösterir. Evlilik, hastalık durumu, gebelik ve menopoz gibi hayatlarında ciddi değişiklik olduğu dönemlerde cinsel istekte artma ya da azalma olabilmektedir.

Kadın cinsel işlev bozuklukları tanısı koyulamayan ve tedavi verilmeyen bir sürü kadın olduğu düşünülmektedir. Bu durum hem hastaların cinsellik ile ilgili konuşmaktan çekinmesi, şikayetlerini bildirmemesi; hem de bir kısım hekimlerin cinsellikle ilgili problemlere nasıl yaklaşacağına tam olarak hakim olmaması ile açıklanabilir.

Cinsel problemlerin tanısının konulabilmesi soruların nasıl sorulduğu, ne sorulduğu ve kim tarafından sorulduğu ile ilişkilidir. Cinsel işlev bozukluğu hem kadınları hem de erkekleri olumsuz etkileyen bir durumdur. Çiftlerden herhangi birinde var olan cinsel sorun bir diğerini de olumsuz yönde etkilemektedir.

Bu nedenle cinsel işlev bozuklukları çiftin hastalığı olarak kabul edilmekte ve çoğunlukla birlikte tedavi edilmektedir. Bu nedenle son yıllarda Androloji alanında erkek cinsel işlev bozuklukları yanı sıra kadın cinsel işlev bozuklukları da çok sayıda bilimsel araştırma yayınlanmıştır.

Cinsel işlev bozuklukları konusunda tecrübeli hekimler ile kadınlar için tanı alabilme ve tedavi olabilme şansı da yükselmektedir.

Kadınlarda cinsel işlev bozukluğu, kadınların istediği şekilde cinsel ilişkiye girmesine engel olabilecek çeşitli problemlerin oluşturduğu bir tanımlamadır. Cinsellik biyolojik/fizyolojik olma yanında aynı zamanda psikosomatik bir durumdur.

Cinsel işlev bozukluklarında hem psikolojik hem de somatik problemler vardır. Kadınların özgüveni, iyilik halleri, kendileri ve partnerlerinin yaşam kalitesi üzerinde olumsuz etkilere sahiptir.

Kadınlarda cinsel işlev bozuklukları yaşla birlikte görülme sıklığı giderek artan bir durumdur. Kadınlarda cinsel bozuklukların görülme sıklığının %38 ile %63 arasında değiştiği düşünülmektedir. 65-79 yaş arası kadınlarda, özellikle cinsel partneri olan kadınlarda olmayanlara göre daha sık olup bu oran  %88’e kadar yükselebilmektedir.

Kadınlarda cinsel isteksizlik heyecanlanmayı sağlayan sistemlerin az çalışması, baskılamayı sağlayan sistemlerin çok çalışması ya da ikisinin birlikte olmasıyla olur.

Bu sistemlerin çalışmasını etkileyen hastalık ve ilaçlar, hormon eksiklikleri kadınlarda cinsel isteksizliğe yol açar. Özellikle menopoz sonrası hem azalmış östrojen nedeniyle, hem de vajina atrofisine bağlı ağrılı cinsel ilişki nedeniyle cinsel isteksizlik görülebilir.

Kadınların hem fiziksel hem de ruhsal durumunu etkileyen cinsel bozukluk tanısı için ayrıntılı hikaye alınıp, tam bir fizik muayene yapılmalıdır.

Cinsel istek nedir?

Cinsel istek cinsel ilişkiye girmeye istekli olunması durumudur. Normal cinsel fonksiyon nörolojik, vasküler ve endokrin sistemler tarafından düzenlenir. Bunlara ek olarak biyolojik faktörler, dini inanışlar, sağlık durumu, kişisel tecrübeler, ırk ve sosyokültürel düzey de önemli role sahiptirler.

Cinsel istek heyecanlanmayı sağlayan (dopamin, norepinefrin, melanokortin, oksitosin) ve baskılayan (seratonin, opioid…) yolakları düzenleyen nörotransmitter ve hormonlar (prolaktin, tiroid hormonları, testo**on (erkeklik hormonu)  gibi nöromodülatörler tarafından ayarlanır.

Kadınlar için yeterli cinsel istek;  istek için dopamin, cinsel uyarılma ve orgazm için epinefrin, norepinefrin ve serotonin arasındaki hassas denge sayesinde olur.

Cinsel İsteksizlik Türleri Nelerdir?

Cinsel isteksizlik; kadınlarda tekrarlayan ya da sürekli olarak cinsel fantezi olmayışı ve cinsel ilişki isteğinin olmamasıdır.  Hipoaktif cinsel istek bozukluğunda, hasta için bu durum stres yaratıyor olup, cinsel isteksizliğe yol açabilecek tıbbi ya da psikolojik başka bir durum, ilaç ya da madde kullanımı ya da travmatize bir cinsel ilişki öyküsünün olmaması gerekir.

Cinsel istekte azalma olan %36-39 kadının, hipoaktif cinsel istek bozukluğu tanı kriterlerine %8-10’unun uyduğu görülmüştür.

Kadın cinsel işlev bozuklukları;

• Cinsel istek bozuklukları (cinsel isteksizlik ve aşırı cinsel isteklilik)
• Uyarılma bozuklukları
• Orgazm bozuklukları
• Ağrı ve tiksinti bozuklukları

olarak sınıflandırılır.

Kadınlarda cinsel işlev bozukluk tanıları için bu şikayetin hastalarda son 6 aylık dönemin %75’i kapsaması ve hastada stres yaratıyor olması gerekir.

Kadın cinsel isteksizlik/uyarılma bozukluğu (FSIAD) en sık görülen kadın cinsel bozukluğu olup, kadınların yaklaşık %20-30’unu etkilemektedir.

Kadın cinsel isteksizlik/uyarılma bozukluğu (FSIAD)’unda iki ayrı durumun tek tanım altında yer almasının nedeni cinsel yanıtta bazı işlevler için kesin ayırım yapacak tanımların yapılmasının, özellikle cinsel istek ve cinsel uyarılma noktasında çok zor olmasıdır.

Cinsel istek, cinsel ilişki isteğinin olması ve cinsel ilişki için eyleme geçilmesidir. Cinsel uyarılma ise kadın vücudun cinsel ilişki için hazır olduğunu işaret eden fiziksel bulgular olan genital bölgeye kan akımının artışı ve vajinal kayganlaşmanın olmasıdır.

Hipoaktif cinsel istek bozukluğunda sadece cinsel isteksizlik varken, FSIAD’da cinsel isteksizlik yanında cinsel uyarılma bozukluğu da vardır. Cinsel isteksizliği olan hastaların %73.5’inde cinsel uyarılma bozukluğu belirtilerinin de olması hekimleri bu iki durumu birlikte ele almaya yönlendirmelidir.

Cinsel İsteksizlik Belirtileri Nelerdir?

Cinsel isteksizlik durumunun en az 6 aydır olması hastada strese yol açıyor olması yanında aşağıdaki belirtilerden en az 3 tanesinin olması tanı için gereklidir.

• Cinsel ilişki isteğinde azalma ya da hiç olmaması
• Cinsel fantezi ve düşüncelerde azalma olması ya da hiç olmaması
• Cinsel ilişkiyi başlatmada azalma olması ya da hiç olmaması ve cinsel partnerin cinsel ilişki başlatma çabalarına cevapsızlığın olması
• Cinsel ilişki sırasında heyecan ve haz almada azalma olması ya da hiç olmaması
• İç ve dış erotik işaretlere karşı tepkisizlik
• Cinsel ilişkilerin yaklaşık %75-100’ünde genital ya da genital dışı hazzın azalması ya da hiç olmaması

Kadınlarda Cinsel İstek Düzeyini Belirleyen Hormonlar Hangileridir?

Kadınlarda cinsel istek düzeyini pek çok belirleyen hormon bulunmaktadır. Bu hormonların başında ise Testo**ron gelmektedir. testo**on ( erkeklik hormonu ) normalde erkeklik hormonu olup erkeklerde hem cinsel fonksiyonların sağlanmasında hem de sperm üretimini başlatıp devamını sağlayarak üreme fonksiyonlarının normal çalışmasında etkili bir hormondur.

Bununla birlikte kadınlarda da erkeklere nazaran daha az oranda test**eron bulunmaktadır. Kadınlarda en önemli fonksiyonu ise cinsel istek düzeyi üzerinedir.  Erkeklik hormonu ile birlikte;

• Estradiol
• Prolaktin
• Progesteron
• Tiroid hormonları kadınlarda cinsel fonksiyonlar üzerine etkilidir.

Cinsel İsteği Artırmak İçin Ne Yapmalı?

Cinsel isteksizliğe yol açan düzeltilebilir bir neden varsa öncelikle mutlaka bu neden düzeltilmelidir. Devam eden, uzun süreli cinsel isteksizlik durumunda bu konuda tecrübeli bir hekime başvurarak yardım almak faydalı olabilir.

• Düzenli egzersiz yapılması
• Stres düzeyinin azaltılması
• Partner ya da eş ile iletişimin sağlanması ya da düzeltilmesi
• Kötü alışkanlıklar varsa bırakılması (sigara, alkol, madde bağımlılığı gibi…)
• Kilo kontrolü ve obezite ile mücadele
• Sistemik hastalıkların düzenli tedavisi
• Uzun süreli kullanılacak ilaçların buna göre düzenlenmesi
• Özellikle proteinler başta olmak üzere diyetin bu tedavi doğrultusunda düzenlenmesi cinsel isteği artırmak için yapılabilir.

Kadınlarda Cinsel İsteksizlik Nasıl Giderilir? Cinsel İsteksizlik Nasıl Tedavi Edilir?

Kadınlarda cinsel isteksizlik tedavisinde cinsel eğitim, psikoterapi, ilaç tedavisi uygulanabilir. Altta yatan nedenler tespit edilip düzeltildikten sonra tıbbi tedavi yapılabilir. Cinsel isteksizlik kullanılan ilaçların yan etkisi nedeniyle gelişmiş olabilir.

Cinsel İsteksizlik Yapan İlaçlar:

• Antihistaminikler
• Beta blokerler
• Diüretikler
• Doğum kontrol ilaçları
• Antidepresanlar cinsel isteği sıklıkla olumsuz etkileyebilen ilaçlardır.

Antidepresan kullanan kadınların %56’ında cinsel isteksizlik olabilir, antidepresan bırakıldıktan sonra hastaların %70’inde düzelme görülebilmektedir. Cinsel istekte kullanılan antidepresan dozunu azaltılması ya da ilaç değişimi (bupropion, mirtazapin gibi ilaçlar psikiyatri uzmanının da görüşü alınarak)  ile gelişme sağlanabilmektedir.

Ağrı nedeniyle cinsel isteksizlik yaşayan hastaların ağrılarına yönelik tıbbi sebeplerin bulunması ve bunlara yönelik tedavilerin yapılması gerekir. Cinsel isteksizlik nedeni TSH, prolaktin ya da tes**eron eksikliği ise, bu eksikliklere yönelik hormon tedavisi yapılır. Psikolojik ya da partner ile ilişkili sebepler nedeniyle cinsel isteksizlik durumunda psikiyatrist/psikoterapist ile çift terapisi ya da seks terapisi gerekli olabilir.

İlaç Tedavisi Oluyor Mu?

Cinsel isteksizlik tedavisinde kullanılabilecek ilaçlar;

• Flibanserin: Menapoz öncesi kadınlarda günde tek sefer kullanılabilen hormon dışı tedavidir. Beyindeki cinsel isteksizlikte bozulmuş serotonin, dopamin, norepinefrin düzeylerinin düzelmesini sağlar.
• Bremelanotid: Melanokortin-4 reseptör agonisti, Cinsel ilişkiden 45 dk önce cilt altına iğne olarak yapılır.
• Erkeklik hormonu: Kadınlar için onay almış bir te**teron preperatı yoktur. Ancak menopoz sonrası kadınlarda özellikle cerrahi menopoz sonrası, cinsel istek üzerinde olumlu etkileri olduğu çalışmalarda gösterilmiştir.

Kadınlarda Cinsel İsteksizliğin Sebepleri Nelerdir?

Cinsel isteksizliğe yol açan problemler sıklıkla birden fazla sistemi ilgilendirir. Hastanın fiziksel ve ruhsal problemleri kaynaklı gelişebilir.

• Hormonal bozukluk
  • Menopoz (testo**ron ve östrojen seviyelerinde azalma ile cinsel isteksizlik yakın ilişkilidir. Cinsel istek yanı sıra, cinsel uyarılma ve orgazmda da azalma görülür. Özellikle erken yaşta cerrahi menopoz vakalarında daha belirgin olarak görülür.)
  • Gebelik
  • Emzirme dönemi
  • Tiroid hormon bozukluğu
  • Prolaktin düzeyi bozuklukları
• Kullanılan ilaçlar
• Ek hastalık durumu (artrit, kanser, şeker hastalığı, tansiyon yüksekliği, nörolojik hastalıklar, kalp damar hastalığı…)
• Psikolojik problemler
  • Depresyon,
  • Kaygı bozukluğu,
  • Aşırı stres varlığı,
  • Cinsel travma, istismar öyküsünün olması
  • Cinsel partner kaynaklı problemlerin olması
    • Sağlıklı olmayan ilişki içinde olmak,
    • Genç hastalarda özellikle aile içi uygunsuz cinsel ilişki öyküsü
    • Yaşlı grupta partnerin erektil disfonksiyon gibi cinsel fonksiyon bozukluğunun olması
  • Madde kullanımı
  • Aşırı alkol kullanımı
• Dini inanışlar
• Cinsel tabuların olması
• Kronik ürojinekolojik problemlerin olması (idrar yolu enfeksiyonu, idrar kaçırma, endometriozis, jinekolojik kanser varlığı, vulva ve vajen deri bozuklukları, pelvik organ prolapsusu…)

Kadınlarda Cinsel İsteksizlik Hangi Vitamin Eksikliğinden Olur?

Vitamin D, Vitamin A, vitamin b12, vitamin E gibi vitaminlerin yanı sıra selenyum, magnezyum, çinko, omega-3, demir gibi mineral eksikliklerinde cinsel isteksizlik olabilir.

D Vitamini Eksikliği Cinselliği Etkiler Mi?

D vitamini eksikliği östrojen ve erkek seks hormonların düzeylerinde azalmaya yol açıp, cinsel isteksizliğe sebep olabilir.

Demir Eksikliği Cinselliği Etkiler Mi?

Demir eksikliğinde hastalarda halsizlik, yorgunluk, uyku kalitesinde bozulma, konsantrasyon kaybı, duygu durum bozukluğu gibi birçok belirtinin yanında kişilerde cinsel isteksizlik de görülebilmektedir.

B12 Eksikliği Cinselliği Etkiler Mi?

B12 eksikliği ile halsizlik, depresyona meyil, unutkanlık, çabuk yorulma, uyku süresinde artış, zinde hissetmeme gibi belirtiler olur. Hastanın kendini iyi hissetmediği B12 eksikliğinde cinsel isteksizlik olması beklenen bir durumdur.

Afrodizyak Yiyecekler Gerçekten Var Mı? Kadınlarda Cinsel İsteği Artıran Yiyecekler Nelerdir? Kadınlarda Cinsel İsteği Artıran Bitkiler Nelerdir?

Bu soruların cevaplarını ‘Kadınlarda cinsel güç ve isteği artıran afrodizyak yiyecekler’ adlı blog yazımızda bulabilirsiniz.

Kaynaklar: 

• Hypoactive Sexual Desire Disorder: A Review of Epidemiology, Biopsychology, Diagnosis, and Treatment. Parish SJ, Hahn SR.Sex Med Rev. 2016 Apr;4(2):103-120. doi: 10.1016/j.sxmr.2015.11.009. Epub 2016 Feb 6.
• Psychological Factors Involved in Sexual Desire, Sexual Activity, and Sexual Satisfaction: A Multi-factorial Perspective. Dosch A, Rochat L, Ghisletta P, Favez N, Van der Linden M.Arch Sex Behav. 2016 Nov;45(8):2029-2045. doi: 10.1007/s10508-014-0467-z. Epub 2015 Mar 19.
• Hypoactive Sexual Desire Disorder: International Society for the Study of Women’s Sexual Health (ISSWSH) Expert Consensus Panel Review. Goldstein I, Kim NN, Clayton AH, DeRogatis LR, Giraldi A, Parish SJ, Pfaus J, Simon JA, Kingsberg SA, Meston C, Stahl SM, Wallen K, Worsley R.Mayo Clin Proc. 2017 Jan;92(1):114-128. Epub 2016 Dec 1.
• Medical Treatment of Female Sexual Dysfunction. Nappi RE, Tiranini L, Martini E, Bosoni D, Righi A, Cucinella L.Urol Clin North Am. 2022 May;49(2):299-307.
• Female hypoactive sexual desire disorder: epidemiology, diagnosis and treatment. Warnock JJ.CNS Drugs. 2002;16(11):745-53. doi: 10.2165/00023210-200216110-00003.