Kadınlarda doğum kontrol yöntemi sıklıkla uygulanmaktadır. Bu yöntemler arasında ağızdan alınan ilaçlar, rahim içi araçlar ve tüplerin bağlanması en sık kullanılmaktadır. Bunların her biri farklı mekanizmalar ile gebeliği önlemektedir.
Tüm bu yöntemler ile gebelik oluşumu önlenmekte ve olası bir plansız çocuk dünyaya getirme ihtimali ortadan kalkmaktadır. Doğum kontrol yöntemleri çoğunlukla kadınlar tarafından kabul edilip uygulandığı için bu kavram konuşulduğunda ilk olarak akla kadınlar gelmektedir.
Giderek artan sıklıkta doğum kontrol yöntemleri kullanılmakta ve bu erkekleri de içine alacak yöntemler tercih edilmektedir. Erkeklerde uygulanan yöntemler kadınlara göre çok daha basit ancak kadınlara nazaran daha az yaygınlıkta kullanılmaktadır.
Erkekler İçin Doğum Kontrol Yöntemleri Nelerdir?
Erkeklerde uygulanan doğum kontrol yöntemlerini aşağıda belli başlıklar halinde sizlere aktarmaya çalışacağız:
Fiziksel Bariyer Oluşturan Yöntemler
Bu doğum kontrol yönteminde temel amaç fiziksel bir engel oluşturarak spermlerin geçişine engel olmaktır. Erkeklerdeki sperm taşıyan kanallara yönelik yapılan bu uygulamalar oldukça önemli ve etkilidir.
Tüm dünyada erkekler tarafından en çok tercih edilen yöntemler de fiziksel bariyer oluşturma prensibine dayanan yöntemlerdir.
- Geri çekilme
- Kondomlar
- Vazektomi
- Deneysel vaz tıkama tedavileri
Sperm Üretiminin Önlenmesini Sağlayan Yöntemler
Bu uygulamalar şu an için klinik pratiğimize girmiş uygulamalar değildir. Daha çok deneysel yöntemler olarak araştırma ve geliştirme amaçlı olarak uygulanmaktadır.
Beyinde hipofiz bezinden salgılanan bazı hormonlar kana karışarak testislere ulaşır ve testislerden sperm oluşumunu tetikler. Bu amaçla yapılan uygulamalar iki çeşittir:
- Deneysel hormonal tedaviler
- Deneysel hormonal olmayan tedaviler
Sperm Fonksiyonlarını Bozarak Etki Eden Yöntemler
Bu doğum kontrol yönteminde hedef spermlerdir. Spermleri öldürmek, üretilmelerini engellemek ya da boşaldıktan sonra vajinaya bırakılan spermlerin kadın yumurtasını döllenmesini engellemek suretiyle gebeliğe engel durum oluşmaktadır.
Spermler üretildikten sonra oluşan canlı spermleri öldürmek ya da hareketliliklerini azaltmak suretiyle etki ederek sperm yumurta buluşmasını engellemektedirler.
- Spermisidler
- Deneysel antimotilite ajanları (sperm hareketliliğini azaltanlar)
Erkeklerde En Sık Kullanılan Doğum Kontrol Yöntemi Hangisidir?
Ülkemizde ve tüm dünyada Erkekler arasında en sık kullanılan doğum kontrol yöntemi geri çekilme metodudur. Bu durumu kullanımı ve vazektomi takip etmektedir.
Vaz Deferens Nedir? Neye Yarar?
Testislerden sonra epididimis bulunur. Epididimisin kuyruk kısmından başlayıp penis içindeki prostatik üretraya kadar olan tüp şeklindeki kanalın ismi vaz deferens olarak bilinmektedir. Testislerde üretilen spermler önce epididimiste dinlendirilir.
Atılım zamanı ise vaz deferensten geçerek dışarıya aktarılır. Vaz deferensin temel görevi sperm taşınmasına aracılık etmektir.
Vazektomi (Sperm Kanallarının Bağlatılması) Nedir?
Testislerde üretilen spermler bir kanal aracılığı ile önce penis içindeki idrar kanalı olarak bilinen üretraya oradan da dışarıya atılır.
Testisler ve epididimisten sonra spermleri penis içindeki idrar kanalı olan üretraya kadar taşıyan anatomik yapı vaz deferens olarak bilinmektedir. Vaz deferens kadınlardaki tüplerin erkekteki karşılığıdır.
Bu tüplerin cerrahi yöntemler ile bağlanması işlemine ise vazektomi denilmektedir.
Vazektomi Kimlere Uygulanır?
Vazektomi doğum kontrol yöntemi olarak çocuk sahibi olmak istemeyen üreme çağındaki tüm erkeklere uygulanabilir. Erkek tüplerinin bağlanarak spermlerin geçişine bariyer oluşturulur.
Bekarlarda uygulama için yeterli ön görüşme ve psikiyatrik değerlendirme şarttır. Çocuk sahibi olmadıkları için bekarlarda uygulamak bazı koşullara bağlı olsa da evli erkeklerde uygulanabilmesi için kadın eşi rızası da gereklidir.
Sperm Nedir ? Nasıl Üretilir?
Erkek testislerinden salgılanan ve üremeye yardımcı en küçük hücre birimi sitem olarak bilinmektedir. Spermler testislerde üretilmektedir. B
eyinde ön hipofiz bölgesinden salgılanan FSH ve LH isimli hormonlar kan yolu ile testislere ulaşır ve testisin endokrin fonksiyonlarını başlatırlar. Özellikle FSH hormonunun etkisi ile germ hücre gelişimi ve bunların olgunlaşması ile de olgun spermler üretilmiş olur.
Spermin Gelişi Nasıl Engellenir?
Sperm gelişini önlemek için üretim baskılanabilir ya da oluşmuş olan spermlerin geçişi engellenebilir. Geçtiği yol ise erkeklerde vaz deferens adlı anatomik yapıdır.
Bu yapının içerisinden akarak penisten dışarı atılır. Dolayısıyla vaz deferensin bağlanması suretiyle sperm gelişi engellenmiş olur.
Erkekte Sperm Kanallarının Bağlatılması Neden Yapılır?
Erkekte sperm kanallarının bağlatılması doğum kontrol yöntemi amacıyla yapılır. Gebelik istemeyen çiftlerde, kadın korunması olmadığı zaman erkeklerin korunması için sperm kanallarının bağlatılması uygulaması tercih edilmektedir.
Sperm Tüplerinin Bağlanarak Erkekteki Kısırlaştırma Mekanizması Nasıldır ?
Sperm kanallarının bağlanarak erkekteki kısırlaştırma işleminin temel mantığı fiziksel bir bariyer oluşturmaktır. Bu bariyer sıklıkla cerrahi olarak uygulanmaktadır.
- Basit bir uygulamadır.
- Büyük maliyet gerektirmez.
- Kesin çözümdür.
- Tekrarlamak gerekmez.
- Lokal anestezi ile uygulanabilir.
- Geri dönüşüm imkanı vardır.
- Kadın partnere zararı yoktur.
- Vücuda herhangi bir zararı yoktur.
- Cerrahi bir işlemdir.
- Küçük de olsa vücuda kesi yapılmaktadır.
- Bazen geri dönüşüm sonrası sperm geçişi zor olabilmektedir.
Tüp Bağlatma Ameliyatı Öncesi Hazırlık Gerekir Mi?
Ameliyat öncesi özel bir hazırlık gerektirmez. Bununla birlikte kan sulandırıcı ilaç kullanan hastaların önceden doktorlarına haber vermeleri önemlidir.
Ayrıca ameliyat öncesi genital bölgenin kıldan arındırılmış olması ameliyat sonrasında oluşabilecek ağrı ve enfeksiyonu azaltmak için yapılması faydalıdır.
Vazektomi Ameliyatı Nasıl Yapılır?
Hasta sırt üstü ameliyat masasından yatırılır. Iki taraflı olarak yumurtaların olduğu bölge ve penis dezenfektan ile steril hale getirilir. Önce bir taraf daha sonra diğer tarafa işlem uygulanır.
Tek taraflı olarak yumurtaların içinde bulunan vaz deferens palpe edilir. Spermatik kordune etrafı lokal anestezik ilaçlarla uyuşturulur.
Vaz deferens özel bir klemp yardımıyla yakalanır ve üzerindeki cilt dokusu bistüri yardımıyla kesilerek vaz deferense ulaşılır. Yaklaşık 2 cm’lik segment serbest hale getirilir ve ortadan kesilir. Her iki uç ise cerrahi teknik yöntemine göre bağlanarak cilt kapatılıp işlem sonlandırılır.
Vazektomi Ameliyatı Sonrası Nelere Dikkat Etmek Gerekir?
Ameliyat sonrası erken dönemde ağrı ve kanama yönünden dikkatli olunması gerekir. Doktorun önerdiği ilaçları bu dönemde almak önemlidir. Banyo yapma süresini hastalar kendilerini ameliyat eden doktordan öğrenmelidir.
Daha sonraki dönemde ise en önemli dikkat edilmesi gereken unsur korunma yönteminin diğer yollarla sürdürülmesidir. Yani ameliyattan sonra doğum kontrolü yöntemi hemen etkili olmayabilir. Bu nedenle yaklaşık 8-12 hafta kadarlık bir süre içerisinde bir başka korunma yöntemini devam etmek uygun olacaktır.
Korunmasız bir şekilde cinsel ilişkiye başlanacak ise ameliyattan sonra bu cinsel ilişki öncesinde bir sperm testi yapılması daha uygundur. Boşalma sırasında herhangi bir spermin olmadığının gösterilmesi korunmasız döneme geçmeden önce önemlidir.
Vazektomi Ameliyatının Riskleri Nelerdir?
Lokal anestezi altında yapılan bir ameliyattır. Bu nedenle ciddi bir risk taşımamaktadır. Bununla birlikte bazı hastalarda hafif kanama ya da cilt enfeksiyonu olabilir.
Ameliyatın kendisi herhangi bir önemli risk oluşturmasa da ameliyattan sonra çiftler yeniden çocuk sahibi olmaya karar verdiklerinde çocuk sahibi olmada bazı güçlüklerle karşılaşabileceklerini bilmeleri gerekmektedir.
Vazektomi Ameliyat Fiyatları
Vazektomi ameliyat fiyatları bulunduğunuz şehre, yapılan sağlık kuruluşuna ve yapan cerrahın talebine göre değişmektedir.
Erkek Sperm Kanallarının Bağlanması İşleminde Hangi Yöntem Daha İyidir?
Erkek sperm kanallarının bağlanması işleminde uygulanan yöntemlerin birbirlerine olan üstünlükleri gösterilememiştir. Genel olarak cerrahi işlem sırasında uygulanan tüm teknik yöntemler birbiriyle benzer sonuçlara sahiptir.
Lokal anestezi altında uygulanan cerrahi teknikler ile oldukça başarılı sonuçlar elde edilmektedir.
Kimlerin Vazektomi İle Tüplerini Bağlatması Uygundur?
- Kadın, doğum kontrol yöntemi kullanmak istemiyorsa
- Kadın, doğum kontrol yöntemi kullanmakta sağlığı açısından sakınca olduğunu doktorundan öğrenmiş ise
- Erkek, doğum kontrol yöntemi konusunda istekli ise
- Erkek, vazektomi konusunda gerekli bilgilendirme almış ve bu bilgiler doğrultusunda yapılacak işlemi kabul ediyor ise
- Evli çiftlerde kadın partnerin rızası var ise
- Bekarlarda yeterli bilgilendirme ve psikiyatrik değerlendirme olumlu yönde tamamlanmış ise vazektomi işlemi uygulanabilir.
Kimlerin Kordon Bağlatması Uygun Değildir?
- Çocuk talebi olan evli çiftler
- Gelecekte çocuk beklentisi olan evli çiftler
- Kadın partner rızası olmayan erkekler
- Psikiyatrik bozukluğu olanlar ve tedavi altındakiler
Tüp Bağlamanın Geri Dönüşü Mümkün Mü?
Vazektomi geri dönüşümlü bir ameliyattır. Ameliyattan sonra erkek dilediği zaman yeniden tüplerin bağlanması için doktora başvurabilir. Ancak ameliyat sonrasında spontan gebelik olamama ihtimalinin olduğu bilinmelidir.
Bu durumda yardımcı üreme teknikleri, tüp bebek yöntemi ile çocuk sahibi olabilmek mümkündür.
Tüpleri Geri Açtırmanın Riskleri Nelerdir?
- Yeniden ameliyat gerektirir.
- İyileşme ve bekleme süresi uzun olabilir.
- Yeniden onarım sonrası sperm çıkışı elde edilemeyebilir.
- Onarım sonrası başlangıç dönemde sperm çıkışı olsa da ileriki dönemlerde tıkanıklık gelişebilir.
Tüp Bağlatma Ameliyat Hastane Ortamında Mı Yapılır?
Vazektomi ameliyatı hastane ortamında yapılır. Uygun steril şartların sağlanması ve ağrının daha az oluşması açısından işlem için seçilecek mekanın hastane ortamı olması önemlidir.
Erkeklerde Kordon Bağlatmanın Etkisi Kesin Midir?
Uygun cerrahi teknik ile doğum kontrol yönteminin de kesin sonuç elde edebilmek mümkündür. Ancak bunun ameliyattan sonraki erken dönemde olmayacağı bilinmelidir. Ameliyattan sonra mutlaka doktorunuzun önerdiği zamanda cinsel ilişkiye girilmelidir.
Kadınlarda erkeklerdeki gibi vaz deferens isimli yapı yoktur. Ancak kadınlarda yumurtaların içinden geçtiği ve vaz deferenslerin muadili olan tüpler bulunmaktadır. Bu nedenle kadın doğum kontrol yöntemleri arasında tüp ligasyonu yani tüplerin bağlanması işlemi de cerrahi olarak uygulanmaktadır.
Erkek Mi Tüplerini Bağlatmalı? Yoksa Kadın Mı?
Doğum kontrol yöntemi olarak tüplerini bağlatmayı düşünen çiftler için erkeklerin tercih edilmesi daha mantıklı gibi gözükmektedir. Çünkü kadınlarda bu cerrahi işlem erkeklere nazaran daha komplikedir.
Kadınlarda tüpler karın içi organlarla birlikte olduğundan ameliyat sırasında batın içine girilmektedir ve çoğunlukla genel ya da bölgesel anestezi yöntemleri kullanılmaktadır. Oysa erkeklerde karın içi organlara girilmesi ya da yaralanması gibi bir ihtimal yoktur ve üstelik işlem lokal anestezi ile rahatlıkla yapılabilmektedir.
Vazektomi Erkekliğe veya Cinsel Performansa Zarar Verir Mi?
Vazektomi ameliyatından sonra erkeklik hiç bir şekilde zarar görmez. Sertleşme durumu ameliyat öncesi nasıl ise ameliyat sonrasında da aynı şekilde devam eder.
Bu ameliyat sonrası cinsel performans olumlu ya da olumsuz hiç bir şekilde etkilenmez.
Sperm Kanalları Bağlama Sonrasında Cinsel İlişkide Korunmaya Gerek Yok Mu?
Kesinlikle gerek var. Bu nedenle sizi ameliyat eden doktorunuzun uygun gördüğü tarihte korunmaksızın cinsel ilişkiye başlamanız uygun olacaktır.
Ameliyat Sonrası Ne Kadar Süre Korunma Sağlanır, İşlemi Tekrarlatmam Gerekir mi?
Ameliyattan sonra genellikle 8-12 hafta cinsel ilişki sırasında başka yöntemlerle gebelikten korunma sürdürülmelidir. Doğru zamanı sizi ameliyat eden üroloji uzmanından öğrenmelisiniz.
Vazektomi İle Kısırlaştırma Aynı Şey Midir?
Birebir aynı şey olduğu söylenemez. Bununla birlikte yine kısırlaştırmayı vazektominin sağladığını söyleyebiliriz.
Vazektomi Sonrası Spermiogram Testi Yapılmalı Mı?
Korunmasız cinsel ilişkiye geçmeden önce genellikle spermiogram testi yapılarak boşalma sıvısında sperm varlığının olmadığı gösterilmektedir. Bu durum daha sonradan oluşabilecek olumsuzlukların önüne geçilmesi bakımından önemlidir.
Ameliyattan Sonra Ne Zaman Cinsel İlişkiye Girebilirim?
Ameliyatın hemen ertesi gününde cinsel ilişkiye girilebilir. Kişi ağrı hissetmiyor ise cinsel ilişki için herhangi bir kısıtlama yoktur. Sadece ilişki sırasında mutlaka başka doğum kontrol yöntemi uygulamaya devam edilmelidir.
İşlem Sırasında veya Sonrasında Ağrı Acı Olur Mu?
Ameliyat anestezi işlemi altında yapıldığı için Ameliyat sırasında herhangi bir ağrı oluşmaz. Ameliyat sonrasında ise yine bir ağrı oluşması beklenmez.
Normalde vazektomi işlemi sonrasında şişlik veya morarma olmaz ya da çok az görülebilir. Bu durum kişinin günlük yaşantısına engel olabilecek bir durum değildir.
İşlem Sonrası Ya Tekrar Çocuk İstersem?
Bu isteğinizin yapılacak uygun tedaviler ile gerçekleşmesi mümkündür. Vazektomi geri dönüşümsüz bir işlem değildir.
Tüpleri Bağlatma Sonrası Erken Boşalma Görülmeye Başlar Mı?
Vazektomi ile erken boşalma arasında herhangi bir ilişki gösterilmemiştir. Bilakis erken boşalması olan hastaların bir kısmında eşlerinin gebe kalma korkusu aşıldığından daha uzun, tatmin edici ve doyurucu cinsel birliktelik yaşandığını bildiren çalışmalar mevcuttur.
Cinsel İlişkide Sperm Akışım Kesilecek Mi?
Hayır. Meni çıkışı devam edecek ancak dışarı atılan sıvı içerisinde sperm hücresi bulunmayacaktır.
Bu işlemler günümüzde daha çok deneysel araştırma aşamalarındadır. Rutin kullanıma girmiş, gebelikten korunma maksatlı erkeklerde kullanılabilecek bir iğne ya da ilaç tedavisi bulunmamaktadır.
Kaynaklar:
- Male Contraception. Abbe CR, Page ST, Thirumalai A.Yale J Biol Med. 2020 Sep 30;93(4):603-613.
- Vasectomyreversal: a clinical update. Patel AP, Smith RP.Asian J Androl. 2016 May-Jun;18(3):365-71.
- Vasectomy. Rogers MD, Kolettis PN.Urol Clin North Am. 2013 Nov;40(4):559-68.
- Optimizing outcomes in vasectomy: how to ensure sterility and prevent complications. Lowe G.Transl Androl Urol. 2016 Apr;5(2):176-80.
- Male contraception. Amory JK.Fertil Steril. 2016 Nov;106(6):1303-1309.
- Vasectomyocclusion techniques for male sterilization. Cook LA, Van Vliet HA, Lopez LM, Pun A, Gallo MF.Cochrane Database Syst Rev. 2014 Mar 30;2014(3):CD003991.
- Review of Vasectomy Complications and Safety of Concerns. Yang F, Li J, Dong L, Tan K, Huang X, Zhang P, Liu X, Chang D, Yu X.World J Mens Health. 2020 Jul 30.
