İdrardan Kan Gelmesi (Hematuri)

Tibbi tanımıyla hematüri, idrarda kan yani kan hücreleri olan kırmızı kan hücrelerinin görülmesidir. İdrardan kan gelmesi, idrarın üretim yeri olan böbrek ya da üriner sistemin herhangi bir bölümünden kaynaklı olarak görülebilir.

İdrardan Kan GelmesiHastanın idrarında kan görmesiyle karakterize makroskobik ya da sadece mikroskobik incelemeyle fark edilen mikroskobik hematüri olabilir.

Kanlı idrar yapmak her ne kadar hastalarda endişe ve korku uyandıran bir durum olsa da, çoğu zaman ciddi sayılabilecek bir problem yaratmaz. Sağlıklı insanların %18’inde tesadüfü olarak mikroskobik hematüri tespit edilebilir.

Hastaların şikayetleri öğrenildikten sonra yapılacak fizik muayene sonrası, kan ve idrar tetkikleri istenip, ardından görüntüleme yöntemleri kullanılarak sebep araştırılması yapılır. Özellikle genç hastalarda zaman zaman olan, ciddi bir önem taşımayan bir durum olabilir.

Ancak, 35 yaş üzeri hastalarda kanlı idrar şikayeti ara ara olsa bile, düşük de olsa kanser olma riski bulunmaktadır. En sık nedenler enfeksiyon (%25), taş (%20) ve kanser (%15)  olarak karşımıza çıksa da, üriner sistem dışı hematüri nedenleri acil tedavi gerektirmeleri nedeniyle önem taşırlar.

İdrardan Kan Gelmesi Ne Demek?

İdrardan kan gelmesi makroskobik ve mikroskobik hematüri olmak üzere iki şekilde görülür.

1. Makroskobik hematüri: Hematüri eğer çıplak gözle görülebiliyorsa, yani idrar rengi kırmızı, pembe, kahverengimsi ya da çay renginde ise makroskobik hematüri adını alır. İdrar rengi üriner sistemden olan kanamanın miktarına göre değişkenlik göstermez. 1lt idrara karışan 1ml kan idrar renginde gözle görülen bir değişime sebep olabilir.İdrar renginin aralıklı olarak kırmızıdan kahverengine kadar uzanan renk skalasında görünümü kanama dışındaki nedenlerden kaynaklı da olabilir. Doğum sonrası ya da mens dönemindeki kadınlarda vajinal kanamanın idrara bulaşı nedeniyle kanlı idrar gibi görünüm olabilir. Bu durumlarda vajinal kanama kesildikten sonra idrar örneği alınması ya da tampon kullanılarak idrar örneği verilmesi önerilir.
2. Mikroskobik hematüri: İdrarda kan varlığı, dışardan bakılmakla anlaşılmayıp, mikroskop ile incelemede görülüyorsa mikroskobik hematüri olarak tanımlanır. Mikroskobik hematüri hasta tarafından fark edilemez, ya hekimin şüphesi üzerine idrar tetkiki istenerek tespit edilir, ya da başka nedenle bakılan idrar tetkikinde tesadüfi olarak bulunur. İdrar sediment incelelenmesinde 3’ten fazla kırmızı kan hücresi (eritrosit) görülmesidir.

İdrardan Sonra Kan Gelmesi Nedenleri?

Hematüri sıklıkla başka bir hastalığın bulgusu olarak görülür. Hematüri nedenleri yaşa bağlı olarak değişir. Genç hastalarda sıklıkla prostat ya da idrar kesesinin enfeksiyonu ve taş nedeniyle görülürken; ileri yaşta prostat büyümesi ya da üriner sistem kanserleri daha sık görülen nedenlerdendir.

Bazı durumlarda hastalar idrar renginde değişiklik görmeleri nedeniyle kanlı idrarların olduğunu düşünürek hastaneye gelebilirler. Bu hastaların bakılan idrar analizlerinde hematüri tespit edilemez. Yalancı hematüri denilen bu tabloya yol açan durumlar;

1. İlaçlar (Azatiopürin, doksurobisin,Laksatifler,Fenotiazin, fenitoin,Rifampin, metronidazol…)
2. Pancar, böğürtlen, yaban mersini, havuç, baklagiller gibi bazı besin maddeleri
3. Pigmentüri, Porfiri ve bazı metabolik hastalıklar…

Geçici hematüri nedenleri;

• Aşırı egzersiz (4-6 hf sonra egzersiz kesilerek tekrar örnek vermek gerekir)
• Kadın hastaların mens döneminde olması
• Cinsel ilişki
• Yakın zamanda genitoüriner girişim olması
• Ateşli hastalık dönemi

Gerçek hematüri nedenleri böbrek, böbrek dışı üriner sistem organlar kaynaklı ve hematolojik/vasküler neden kaynaklı olarak sınıflandırılır.

1. Böbrek kaynaklı Nedenler;
   • Böbrek travması
   • Enfeksiyon (piyelonefrit, tüberküloz, şistozoma…)
   • Genetik nedenler (Polikistik böbrek hastalığı, medüller sünger böbrek…)
   • Böbrek taşı
   • Böbrek kanseri
   • Böbrek glomerüler hastalıkları (Glomerülenefritler (igA nefropatisi, nefrotik sendrom, postenfeksiyon nefrit….), Alport sendromu, Nail-Patella sendromu, Sistemik lupus eritomatozis (SLE), Vaskülitler (HSP, PAN, wegener…) )
2. Postrenal (böbrek dışı üriner sistem organlarına ait nedenler);
   • Travma (üretral, idrar kesesi, prostat yaralanması…)
   • Tıkayıcı nedenler (taş, prostat büyümesi, yabancı cisim/idrar sondası,
   • Enfeksiyon (sistit, üretrit, epididimit, prostatit…)
   • Kanser (üreter, mesane, prostat, üretral)
   • Metastatik lezyonlar
3. Hematolojik ve vasküler nedenler;
   • Orak hücreli anemi, hemolitik anemi, hemoglobinüri gibi hematolojik hastalıklar
   • Arter ven malformasyonlar
   • Renal arter hastalıkları (emboli, trombüs, anevrizma…)
   • Renal ven trombozu

İdrardan Kan Gelmesi Hangi Doktor Bakar?

Hematürisi olan hastalar Üroloji Uzmanları ve Nefroloji uzmanları tarafından değerlendirilir. İdrardan kan gelmesi kadın hastalarda mens ilişkili olarak oluyorsa idrar yolları endometrioması olabileceğinden kadın doğum uzmanlarının değerlendirmesi gerekebilir.

İdrardan Kan Gelmesi Durumunda Hangi Tetkikler Yapılır?

• İdrar testi; İdrar dipstick testi ile hematüri varlığına bakılır. Kesin değerlendirme idrarın mikroskobik incelenmesi ile sağlanır. İdrar dipstick testi, günlük yüksek doz c vitamini alan hastalarda hematüri olmasına rağmen negatif sonuç verebilir.
• Hematüriye sebep olabilecek böbrek ya da başka hastalıkları tespiti için kan testleri yapılabilir
• Üriner Sistem ultrasonu; Böbrek, idrar kesesi ve prostat değerlendirilir. Özellikle hamilelerde idrardan kan gelmesi durumunda yapılacak tetkiktir.
• Tomografi; Böbrek, üreterler, idrar kesesi ve prostat gibi organların yapıları ve anormallikler tomografi ile kolayca tespit edilebilir. Kontrastsız tomografi ile üriner sistem taş ve hidronefroz görüntülenebilir. Kontrassız görüntü sonrası gerekli durumda kontrast verilerek başka patolojiler araştırılabilir
• Sistoskopi; İdrar kesesi içi görüntülenerek, gerekli durumlarda biyopsi alınabilir.
• Böbrek biyopsisi, hematüri nedeninin glomerüler kaynaklı olduğu düşünülen durumlarda kesin tanı için histopatolojik inceleme gereklidir.

İdrardan Kan Gelmesi Belirtileri?

İdrardan kan gelmesi kendi başına bir belirti olup, başka bazı belirtiler ile birlikte olmasıyla altta yatan hastalığın tanısı koyulabilir. İdrardan sonra peçeteye kan gelmesi hastalar tarafından iletilen sık durumlardan biridir.

1. Ateş, sık idrar çıkma, hematüri yanı sıra idrar analizinde beyaz kan hücrelerinin(lökosit) de görülmesi, nitrit pozitifliği olan hastalarda idrar yolu enfeksiyonu olabilir. Bu hastalarda daha sonra idrar kültürü istenerek, antibiyotik tedavisi verilmelidir. Antibiyotik tedavisini tamamlayan hastalarda yaklaşık 6 hafta sonra hematürinin devam edip etmediğine bakılır.
2. İdrar yaparken yanma ve idrar mikroskobisinde lökosit olması (piyüri) sıklıkla idrar yolu enfeksiyonu düşündürse de idrar kesesi kanseri varlığında da olabilir.
3. Üst solunum yolu enfeksiyonu belirtileri olması ya da üst solunum yolu enfeksiyonu sonrası hematüri olması böbreğin glomerüler hastalıklarında olabilir
4. Böbrek hastalığı aile öyküsü olması herediter nefrit, polikistik böbrek hastalığı ve orak hücreli anemi gibi hematürinin görüldüğü hastalıklarda anlamlıdır.
5. İdrardan kan gelmesi erkek hastalarda, ileri yaş ve beraberinde idrar yaparken zorlanma, kesik idrar gibi belirtiler ile beraber ise prostat büyümesi varlığı araştırılır.
6. İdrardan kan gelmesi beraberinde başka yerlerde de kanama olması kan sulandırıcı tedaviye bağlı olarak kanamayı akla getirmelidir
7. Hematüri ile birlikte idrarda enfeksiyon varlığı ancak idrar kültüründe üreme olmaması durumu böbrek tüberkülozu, ağrı kesici nefropatisi, toksik nefropati ve diğer bazı böbrek hastalıklarında görülebilir.
8. Şistozoma paraziter enfeksiyonun yaygın olduğu bölgelerde yaşıyor olmak ya da yakın zamanda seyahat etmek.
9. Hematüri ve yan ağrısı birlikteliğinde üriner sistemde tıkayıcı bir durum varlığı düşünülür. Ultrason ya da tomografi ile üriner sistem değerlendirilir.
10. Enfeksiyon tespit edilemeyen akut böbrek hasarı ile mikroskobik veya makroskobik hematürisi olan hastalarda idrar analizinde dismorfik eritrosit, proteinüri, hücresel silendirlerin varlığı ile birlikte böbrek testlerinde anomali olması böbreğin glomerüler hastalıklarını düşündürür. Bu grup hastaların nefrolojik açıdan değerlendirilmesi gereklidir.
11. Enfeksiyonu tespit edilemeyen, böbrek hasarı olmayan (böbrek testler normal, idrar analizinde glomerüler hastalık düşündüren bulgu yok) hastalar ürolojik açıdan değerlendirilmelidir. İdrar yollarında taş, prostat büyümesi ve üriner sistem kanserleri gibi nedenlerin araştırlıması için tomografi ve sistoskopi yapılabilir.
12. Hamileyken idrardan kan gelmesi durumunda taş ya da idrar yolunda tıkanıklık yaratan diğer durumlar araştırılır. Hamilelere öncelikle üriner sistem ultrasonu, çok gereken durumlarda MR görüntülenmesi yapılabilir.

İdrardan Kan Gelmesi Tedavisi?

Hematürinin standart bir tedavisi yoktur, tedavi altta yatan hastalığa göre düzenlenir. Çoğu mikroskobik hematürisi olan hasta ayaktan takip edilebilir.

Şikayeti olan ve makroskobik hematürisi olan hastalara acil olarak idrar sondası takılması gerekir. Bu hastalara sürekli irrigasyon tedavisi uygulanır. İdrar sondasından serum fizyolojik verilerek idrar kesesi içinde pıhtıların, idrar yolllarında tıkanıklık yapması önlenir.

İdrardan Kan Gelmesi Bitkisel Tedavisi Var Mıdır?

Hematüri bulgusuna neyin yol açtığını bulmak gereklidir. Bitkisel tedaviler ile var olan problem daha da kötüleştirilebilir. İlgili hekime muayene olmadan ve danışmadan kesinlikle herhangi bir bitkisel ilaç kullanmamak gerekir.

İdrardan Kan Gelmesi Hamilelik Belirtisi Mi?

Hamilelik bulgusu olmamakla beraber, vajinal kanamayı hastalar hematüriyle karıştırabilir. Gebelik tanısında idrardan kan gelmesinin yeri yoktur. Ancak hematürisi olan üreme çağındaki kadınlarda gebelik testi yapmak gerekir.

Cinsel İlişki Sonrası İdrardan Kan Gelmesi Normal Mi?

Hayır, normal bir durum değildir. Sistit yani idrar kesesi enfeksiyonu kaynaklı olarak görülebilir. Balayı sistiti olarak sıklıkla yeni evlenen kadınlarda görülse de, sık tekrarlaması durumunda üroloji uzmanına muayene olmak gerekir.

İdrardan Kan Gelmesi Normal Mi?

Bazı hastalarda ciddi bir neden olmaksızın hematüri olabilir. Her hastada illa ki bir hastalık vardır anlamına gelmez. Hastaların yapılan değerlendirme sonrası idrardan kan gelmesi nedeninin bulunamadığı durumlarda 3-6 ayda bir kan basıncı takibi, kan ve idrar tetkiklerinin tekrarlanması önerilir.

Özellikle idrar kesesi kanseri riski yüksek olan bireylerde (50 yaş üzeri olmak, sigara içmek, tütün kullanmak, kimyasal madde maruziyetinin olması gibi…) takip büyük önem taşır.

İdrardan Kan Gelmesi Covid 19 Belirtisi Olabilir Mi?

Covid 19 (corona virüs) sık gözlemlenen belirtileri arasında idrardan kan gelmesi sayılamaz.

Referanslar:

1. Patient education: Blood in the urine (hematuria) in adults (Beyond the Basics), Michael P O’Leary, MD, MPH, uptodate.com
2. Etiology and evaluation of hematuria in adults, Mark A Perazella, MD, FACP, uptodate.com
3. When is it cause for alarm? D C Brown, Postgrad Med. 1987 Sep 15;82(4):112-8. doi: 10.1080/00325481.1987.11699979.
4. The Approach to the Patient with Hematuria, George C. Willis MD and Semhar Z. Tewelde MD, Emergency Medicine Clinics of North America, 2019-11-01, Volume 37, Issue 4, Pages 755-769.