Prostat Kisti Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?
Prostat hastalıkları, özellikle belli bir yaşın üzerindeki birçok erkek için endişe verici konulardan bir tanesidir. Bir salgı bezi olan prostat, idrar torbasının hemen altında yer almakta ve içerisinden idrar kanalı geçmektedir.
Bununla birlikte vas deferens adı verilen ve spermlerin testislere taşındığı tüpler olan kanal da yine prostata açılmaktadır.
Burada oluşabilen kistler ise erkeklerde nadir görülen bir tanı olmasına rağmen genellikle asemptomatiktir (şikayet oluşturmaz) ve çoğunlukla abdominal veya transrektal ultrasonografi sırasında tesadüfen saptanır.
Prostat Kist Ne Demek?
Prostatta kitle, prostat bezindeki hücrelerin aşırı büyüdüğü, bezin duvarını kalınlaştırdığı veya bu hücrelerin mesanede çıkıntı oluşturduğu bir durumdur. Oluşumlar büyüdüğünde bazıları prostat kistine neden olmaktadır. Kist içi sıvı dolu keseciktir. Bu keseciklerin prostatta bulunması prostat kisti olarak bilinmektedir.
Bu kistler doğuştan olabileceği gibi enfeksiyonlar, parazitler gibi sebeplere bağlı olarak sonradan meydana gelen nedenlerle de oluşabilmektedir.
Ayrıca prostat kistleri nedeni ile taş oluşumu veya kalsifikasyon görülebilir. Bunun sonucunda ortaya çıkan kronik prostatit özellikle genç erkeklerde sık karşılaşılan hastalıklardan biridir. Prostat kistleri ejakülatör kanalı tıkayabilmekte ve bu da azospermi sebebi olabilmektedir.
Prostat kistleri şu şekilde kategorize edilebilir:
- Mullerian kanal kistleri:
Bunlar sık görülmeyen ve doğuştan gelen anomalilerdendir. Genellikle küçük, asemptomatik kitlelerdir ve prostatik üretranın üst kısmında konumlanmaktadır.
- Utrikulus kistleri:
Bir utrikül kisti, prostatın orta hat kisti ile kendini gösterir ve kökeni utrikülden gelir. Bu kistlerin boyutu oldukça önemlidir. Öyle ki küçük kistler tehlikeli olarak değerlendirilmezken, idrar ve meni akımında tıkanmaya neden olabilen büyük kistlerin mutlaka zamanında tedavi edilmesi gerekmektedir.
- Distal ejakülatuar kanal kistleri:
Ejekülatör kanal kisti, meni akışının geliştiği kanalların tıkanmasına bağlı olarak sperm sayısında ileri düzeyde azalmaya yol açabilmektedir.
- Seminal vezikül kistleri:
Seminal veziküller, erkek üreme sisteminin bir parçasını oluşturan bir çift kese benzeri bezdir. Prostat kisti değildir ancak o bölgede görülebilen ve prostat kistleri ile karıştırılan bir durumdur. Burada doğuştan meydana gelebilen veya geçirilmiş cerrahi operasyonlara bağlı olarak sonradan oluşabilen kistler görülebilmektedir.
- Prostat retansiyon kistleri:
Bunlar genellikle yan yana yerleşimlidir, sperm bulundurmamaktadır ve herhangi bir semptom göstermemektedir.
Bu sınıflandırmalar kistin konumu, şekli, embriyojenik orijin, prostatik üretra veya seminal vezikül ile ara bağlantı ve kistteki sperm varlığına dayanmaktadır.
Orta hat prostat kistleri sıklıkla tesadüfen veya alt üriner sistemdeki semptomlara dayanarak teşhis edilir.
Bunlar idrar tıkanıklığı, ağrılı boşalma, hematospermi, idrar yolu enfeksiyonları, erkek infertilitesi (kısırlık), kronik pelvik ağrı ve prostatit benzeri semptomlardır.
Prostat Kisti Neden Oluşur?
Prostat kistlerinin çoğu doğuştan gelmekle birlikte, kanallarda sonradan oluşan ve tıkanmaya neden olan iltihaplanma veya kireçlenme gibi problemlere bağlı olarak da gelişebilmektedir. Buna göre prostat kisti nedenleri 4 grupta ele alınabilir:
- Konjenital: Fetüsün gelişimi sırasında prostat bezi bozulduğu için kistler oluşabilir, bu da kanalın daralmasına, tıkanmasına ve vücutta atık birikmesine neden olur. Bunlar da zaman içerisinde prostat bezinde birikerek, prostat kistlerinin oluşmasına yol açabilmektedir.
- İltihap: Erken tedavi edilmeyen prostat bezi iltihabı zaman içerisinde kronik hale gelebilmektedir. Bu durumda meydana gelen halsizlik, ateş yükselmesi, döküntü, ağrı gibi inflamatuar semptomlar ise hücrelerin çoğalmasına neden olarak bezin daralmasına ve sıvı tutulmasına neden olur ve kistlerin oluşmasına zemin hazırlar.
- Parazitler: Kistlere neden olan parazitler çoğunlukla kist hastalığı olarak da bilinen hidatiklerdir. Bunlar, prostat kanalında ve çevresinde kist oluşumuna yol açan iltihaplanmaya neden olmaktadır.
- Diğer Nedenler: Prostatın yumuşak dokularının fibrozisi, bu dokuların kısmen veya tamamen bloke olmasına neden olur. Zamanla bu doku kalınlaşarak 1-2 cm büyüklüğünde bir kist oluşturur. Yaygın yerler mesane boynunda veya prostatta olabilmektedir.
Prostat Kisti Tanı Yöntemleri
Prostat kistleri ile ilgili mevcut literatürler, genellikle uzmanlar tarafından az sayıda rapor edilmiştir ve hastalığın nadiren meydana geldiğini vurgulamaktadır. Öte yandan, tanı yöntemlerinde ise bazı klinik belirtilerin yanı sıra ultrason, BT ve MRI gibi görüntüleme teknolojilerinden yararlanılmaktadır.
Burada öncelikle hastadan tıbbi öykü alınmakta ve idrar tahlili istenmektedir. Asıl kist tanısı içinse makattan girilerek yapılan transrektal ultrasonografi sonuçları değerlendirilir. Bazen bu işlemler esnasında inmemiş testis, idrar deliğinin daha geride olduğu hipospadias veya konjenital böbrek eksikliği gibi anormallikler de tespit edilebilmektedir.
Bunların yanı sıra teşhis süresince idrar akış testine, karın ultrasonografisine veya sistoskopiye de başvurulabilmektedir.
Prostat Kisti Tehlikeli Mi?
Çoğu iyi huylu prostat kisti vakası tehlikeli değildir ve birkaç ay sonra kendiliğinden geçer. Bununla birlikte, tümörün kendi kendine iyileşmediği ve git gide büyüyerek malign kistlere dönüştüğü durumlar da vardır. Bunlar derhal tespit edilip tedavi edilmezse, erkeklerde sağlık sorunlarına, hatta kısırlığa neden olabilir.
Hastalığın yaygın komplikasyonlarından bazıları şunlardır:
- Anal sıkışmaya neden olur.
- İdrar atılımını olumsuz etkiler.
- Böbrek fonksiyonlarını bozar ve idrar yolu hastalıklarına neden olur.
- Mesane, rektum ve perine etkilendiği için testis iltihabına yol açar.
- İdrar fonksiyon bozukluğuna, olası idrar yolu enfeksiyonuna ve taş oluşumuna sebep olur.
Prostat Kisti Tedavisi Nasıldır?
Prostat kistlerinin tedavisinde genellikle ilaç kullanımı yerine uygulanan cerrahi prosedürler ile sonuç alınabilmektedir.
Tedavide küçük semptomatik kistler, transrektal ultrasonografi eşliğinde aspirasyon yapılarak temizlenebilmektedir.
Bu işlem aynı zamanda endoskopik yöntemlerle de rezeksiyon şeklinde uygulanabilir. Bazı durumlarda kistin endoskopik üretrotomi bıçağı ile kesilmesi söz konusudur.
Daha büyük kitleler içinse açık cerrahi, laparoskopik ya da robotik cerrahi gerekebilmektedir.
Her Kist Tedavi Edilmeli Mi?
Prostat kistlerinin tedavisinde hangi yöntemin uygulanacağına dair karar, temelde kistin yerleşim yerine göre verilmektedir.
Hastaya ciddi sorunlar oluşturmayan küçük kistlerde herhangi bir tedaviye gerek duyulmayabilmektedir.
Bunlar genellikle idrar kanalına yakın olmayan ve iyi huylu kistlerdir.
Öte yandan mutlaka tedavi edilmesi gereken diğer grup kistlerin ise ciddi semptomlara neden olduğu bilinmektedir.
Eğer konjenital olan ve idrar veya meni kanalını tıkama ihtimali bulunan kistler söz konusuysa, bunlarda tedavinin erken dönemde gerçekleştirilmesi çok daha iyidir.
Prostatta Kist Kanser Göstergesi Midir?
Prostat kistinin her zaman için kanser göstergesi olduğunu söylemek mümkün değildir. Kistik oluşumların oldukça büyük bir kısmı iyi huyludur. Öte yandan prostat adenokarsinomunun kistik formu beklenmedik semptomlar gösterebilir ve hastalığın lokal ileri evresi nedeniyle tedavi zor olabilir.
Bu tip vakalarda tercih edilen tedavi yöntemi cerrahidir. Kistlerin doğası ve seyri hakkında en doğru bilgi üroloji uzmanı tarafından verilecektir.
Prostat Kisti BPH Hastalarında Görülür Mü?
İyi huylu prostat büyümesinin asıl nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik faktörlerin etkisinin yüksek olduğu düşünülmektedir.
Bununla birlikte bazı çevresel faktörler ve dengesiz beslenme alışkanlıkları da belirtilere neden olan etkenler arasında sayılabilmektedir.
Bu hastalıkta prostatın kendisi büyümekte ve idrar yolunu tıkamaktadır, bunun dışında tıkanıklığa sebep olan kistik bir oluşum görülmemektedir.
Kaynaklar:
- The role of the prostate in male fertility, health and disease. Nat Rev Urol. 2016 Jul;13(7):379-86.
- Prostate-induced orgasms: A concise review illustrated with a highly relevant case study. Clin Anat. 2018 Jan;31(1):81-85.
- Prostate growth and inflammation. J Steroid Biochem Mol Biol. 2008 Feb;108(3-5):254-60.
