Böbrek Ağrısı Neden Olur? Belirtileri Nedir?

Böbrekler vücudun en önemli organlarındandır. Kanın süzülmesi ve zararlı olan maddelerin vücut dışına atılmasını sağlayan, çalışmaması durumunda yaşamayı zora sokan organlardır.

Kalpten çıkan kanın yaklaşık 1/3’ü böbreklere gelip,  burda süzdürüldükten sonra vücuttaki diğer organ ve dokuların kullanılmasına sunulur. Böbreklerin olmaması yaşamla bağdaşmaz. Ancak diyaliz ya da böbrek nakli gibi tedaviler sayesinde bu hastaların yaşaması sağlanabilir.

Böbrek hastalıkları tüm dünyada 850 milyondan fazla insanı etkileyen, 5 milyondan fazla insanın gerekli tedaviyi alamaması nedeniyle ölümüyle sonuçlanan yaygın bir halk sağlığı problemidir.

Böbrek hastalıklarının tanısının koyulması ve tedavi edilmesi tüm dünyada, ülkeden ülkeye değişkenlik göstermektedir. Hastalıkların görülme sıklıkları ırk, genetik, çevresel faktörler ve sosyoekonomik düzey ile ilişkilidir. Böbrek ağrısı, böbrek hastalıklarının en önemli belirtileri arasında yer almaktadır.

Böbrek Nedir? Nerededir?

Böbrekler sağlıklı olmak için var olması ve düzgün çalışması gereken organlardır. Kandaki atık maddelerin ve fazla olan suyun süzülerek idrar ile vücut dışına atılmasını sağlarlar. Vücudun sıvı dengesinin sağlanması, kan hacminin düzenlenmesi ve vücut için gerekli maddelerin geri emilip, zararlı maddelerin dışarı atılmasını sağlamakla görevli olan organlardır.

Böbrekler; göğüs kafesinin altında, omurganın sağ ve sol yanında yer alan bir çift organdır. Şekli fasülyeye benzer ve yaklaşık yumruk büyüklüğündedirler.

Böbreğin Anatomisi

Böbrekler karın boşluğunun arkasında, kaburgaların altında ve omurganın sağ ve sol yanında yerleşim gösterirler. Sol böbrek, sağ tarafta karaciğerin olması nedeniyle daha yukarı yerleşimlidir.  Kadınlarda böbrekler 115-155gr, erkeklerde 125-175 gr ağırlığndadır. Böbrekler yaklaşık 11-14 cm boyunda, 6 cm genişliğinde ve 4 cm kalınlıktadırlar.

Böbrekler etrafını saran yağ tabakası, kaslar ve arkada kaburga kemikleri ile korunma altına alınmıştır. Böbreklerin iç kısmında renal hilus adı verilen yapı böbreğin giriş çıkış bölgesidir. Bu yapıyı böbreğin kanlanmasını sağlayan arter, venler ile lenfatik damarlar, sinirler ve üreter oluşturur.

Böbreğe kalpten gelen kanı taşıyan renal arter (böbrek atar damarı), renal hilusa girdikten sonra birçok dala ayrılarak en sonunda afferent arteriolleri ve sonrasında glomerül denilen özelleşmiş damar yataklarını oluşturur. Her böbrekte yaklaşık 1 milyon nefron bulunmaktadır.

Her nefronda süzme işleminin yapıldığı glomerül ve tübül yapıları vardır. Tübüller birleşerek toplayıcı kanalları oluşturlar. Toplayıcı kanallar ile kanın süzülmesi sonucu oluşan atık maddeler ve fazla suyun oluşturduğu idrar renal pelvise taşınır.

Böbreğin Görevleri Nelerdir?

• Vücuttaki fazla suyun uzaklaştırılması
• Vücutta oluşan atık maddelerin idrar yoluyla atılması
• Vücutta oluşan asitin uzaklaştırılması (asit-baz dengesinin sağlanması)
• Kandaki su, tuz ile sodyum, potasyum, kalsiyum ve fosfor gibi mineral dengesinin sağlanması
• Kan basıncının düzenlenmesi
• Bazı hormonların üretimi (kırmızı kan hücrelerinin üretimini sağlayan eritropoetin, kalsiyum ve kemik metabolizmasını düzenleyen d vitamini, kan basıncını düzenleyen renin hormonu..)
• Bağışıklık sisteminine katkı sağlamak

Böbrek Hangi Sebeplerle Ağrıyabilir?

• Böbrek taşı
• İdrar yolu enfeksiyonu
• Böbrek enfeksiyonu (piyelonefrit)
• Polikistik böbrek hastalığı
• Böbrek içi kanama
• Böbrek damarlarında pıhtı varlığı
• Hidronefroz
• Böbrekte yer alan iyi ya da kötü huylu kitleler
• Böbrek hasarı, travma nedenli

Böbrek Ağrısı Belirtileri Nelerdir?

Böbrek ağrısı ile sırt ya da bel ağrısı sıklıkla karıştırılabilir. Böbrek ağrısı sırtta kaburgaların altında daha derinde hissedilen bir ağrıdır. Böbreklerden kaynaklı ağrılar genelllikle süreklidir ve hareket etmekle, pozisyon değiştirmekle ağrı şiddetinde değişkenlik olmaz.Böbrek ağrısı birden fazla şekilde hissedilebilir. Bunlar;

• Sürekli vasıfta olan hafif şiddette,
• Genellikle tek yan tarafta olmakla birlikte iki taraflı ağrı,
• Kaburgaların altında ya da göbeğe doğru yayılan,
• Aralıklı olarak gelen ani ve şiddetli ağrı
• Yanlardan karına ya da kasık bölgesine doğru yayılan ağrı olarak görülebilir.

Böbrek ağrısı olan hastalarda beraberinde bulunan diğer bazı belirtiler;

• Ateş
• Kusma
• İdrar yaparken ağrı
• Bulanık idrar
• Kanlı idrar

Böbrek Ağrısında Tanı Yöntemleri, Fonksiyon Testleri Ve Teşhis

Böbrek ağrısı olan hastanın şikayetleri öğrenilip, ayrıntılı fizik muayenesi yapıldıktan sonra tetkik aşamasına geçilir. Öncelikle idrar analizi, tam kan sayımı, böbrek fonksiyon testleri ve gerekli durumlarda kadın hastalarda gebelik testi istenir.

Sonraki aşamada tanı için görüntüleme yöntemlerine başvurulur. Böbrek ultrasonu, direk grafi, tomografi ve bazı durumlarda MRG böbrek ağrısı tanısı için kullanılır.

Böbrek Ağrısının Tedavisi Nasıl Yapılır?

Tedavi böbrek ağrısının nedenine göre planlanır. Enfeksiyon nedeniyle olan ağrılarda antibiyotik ve ağrı kesiciler yeterli olabilmektedir. Böbrek taşı nedeniyle olan ağrılarda küçük boyuttaki taşlar kendiliğinden düşüp, ağrı geçebilirken; daha büyük boyutlu, idrar yollarında tıkanıklığa yol açan taşlarda cerrahi müdahale gerekebilir.

Böbrekte yaralanma ya da kitle kaynaklı ağrılarda ise tek tedavi seçeneği cerrahidir.

Böbrek Ağrısına Ne İyi Gelir? Nasıl Geçer?

Böbrek ağrısı durumlarında ağrı kesici kullanmak, bol su içmek, ağrıyan bölgeye kısa sürekli sıcak uygulama yapılması ağrıyı rahatlatabilir. Ancak ağrının şiddetlenerek arttığı ya da başka belirtilerin de birlikte olduğu durumlarda hastaneye başvurmak gereklidir.

Böbrek Ağrısı Yaşamamak İçin Nelere Dikkat Etmeli?

Tüm hastalıkların önlenmesinde olduğu gibi böbrek sağlığını korumak açısndan da dengeli ve sağlıklı beslenmek, düzenli egzersiz yapmak önemlidir.

• Günlük yeterli miktarda su içmek
• Alkol ve kafein tüketiminin azaltılması
• Aşırı şekerli içecek ve besinlerden uzak durulması
• Tuz ve et tüketiminin azaltılıp sebze tüketiminin artırılması
• Aşırı ağrı kesici ya da gereksiz antibiyotik kullanımından kaçınmak
• Kişisel hijyene dikkat etmek
• Kilo kontrolünün sağlanması

Böbreğin Ağrısı Bacağa Yada Bel Bölgesine Vurabilir Mi?

Böbrek ağrısı bele ya da karın bölgesine yayılabilir. Ancak eğer ağrı bel daha alt kısımlarında ve bacağa vuran bir ağrı ise ağrı böbrekten ziyade bel kaynaklı olarak düşünülür.

Böbrek Üşütmesi Nasıl Anlaşılır?

Hastalarda sağ ya da sol yan ağrısı, bazen her iki yanda ağrı ya da kasıklara vuran ağrı olur. Ateş yüksekliği, bulantı, kusma, iştahsızlık, idrar yaparken yanma ve ağrı da diğer olması beklenen belirtilerdendir.

Böbrek İltihabı Belirtileri Nelerdir?

• Ateş
• Genel durum bozukluğu
• Halsizlik, iştahsızlık
• Bulantı, kusma
• Sık idrara çıkma
• İdrar yaparken ağrı ve yanma

Böbrek Taşı Ağrısını Nasıl Ayırabilirim?

Hastalarda tek taraflı yan ağrısı gittikçe artan şiddetle yükselip, pik yaptıktan sonra bir süre hafifleyip sonra tekrar şiddetlenir. Ağrı kasıklara bazen de genital bölgeye yayılır. Bazen hastalarda idrar yaparken zorlanma, idrar yapamama ya da idrar yaparken ağrı ve yanma olabilir.

Böbrek Taşı Ağrısına Ne İyi Gelir?

• Ağrı kesiciler
• Sıcak su banyosu
• Ağrı olan bölgeye sıcak uygulaması
• Bol su tüketilmesi

Böbrek Taşı Nasıl Düşer?

Eğer böbrek taşı küçük ise çoğu hastada taş kendiliğinden düşer. Hastaların tedavisinde diyet, bol su içilmesi, sitrat tabletler ya da sitratdan zengin gıda tüketilmesi, tiazid diüretikler ve alfa bloker ilaçlar kullanılabilir.

Ancak daha büyük taş varlığında ya da taşın idrar yolunu tıkaması durumunda ESWL (taş kırma) üretroskopik girişim ya da nefrolitotomi operasyonu yapılabilir.

Limon Suyu Böbrek Taşını Düşürür mü?

Böbrek taşı varlığında narenciye tüketimi taşın atılmasına katkı sağlayabilir. Narenciyeler içeirisindeki sitrat; kalsiyum taşı oluşumuna engel olup mevcut taşların parçalanmasını sağlarlar. Bol su içerisine limon sıkılarak içilebilir.

Yan Ağrısı Ya da Sancısı Ne Demek?

Böbreklerin yerleşim yeri olan kaburgaların altı, karın üst bölümünde, sırta yakın bölgede hissedilen ağrıdır.

Sağ Ya da Sol Böbreğin Ağrımasının Fark Varmı?

Hayır bir fark yoktur, patolojinin olduğu tarafta ağrı hissedilir.

Böbrek Hastası Olduğumu Nasıl Anlarım?

• İdrar miktarında azalma
• Gece idrara sıklığında artış
• İdrarda kan ya da protein varlığı
• İdrar şikayetlerine ek olarak halsizlik, deride renk değişimi, kuruluk, kaşıntı gibi ek belirtilerin olması
• Bacaklarda, gözlerde, ellerde şişlik ve beraberinde gelişen nefes darlığı olması

Böbrek Yetmezliği Nedir?

Böbreklerin %15’inden azının normal olarak çalışabilmesi durumuna böbrek yetmezliği denilir. Diyabet, tansiyon yüksekliği, otoimmün böbrek hastalıkları, polikistik böbrek, nefrotik sendrom ya da idrar yol bozuklukları gibi böbrek hastalıklarında zamanla, yıllar içinde böbrek hasarının artması ile artık böbrekler çalışamaz duruma gelir.

Bu durum kronik böbrek yetmezliği adını alır. Bu kalıcı bir durumdur. Tedavi seçenekleri diyaliz ya da böbrek naklidir.

Kalp krizi, ilaç toksisitesi, idrar yolu problemleri ve böbreklere giden kanın azalması gibi durumlarda ise kısa süre (günler) içinde böbreklerin çalışmasında bozukluk gelişir. Bu duruma ise akut böbrek yetmezliği adı verilir. Eğer altta yatan başka bir hastalık yoksa böbrekler tamamen düzelme ihtimali yüksektir.

Böbrek Üstü Bezi Ağrı Yaparmı?

Böbrek üstü bezi patolojilerinde genellikle ağrı olmaz, bazı hormon bozukluğu belirti ve bulgularıyla birliktelik gösterirler. Böbrek üstü bezinde büyük bir kitle varlığında ağrı olabilir.

Ağrı Kesici Almalı Mı?  Ağrı Kesiciler Böbreğe Daha Çok Zarar Verir Mi?

Böbrek fonksiyon testlerinde bozukluk yoksa ağrı kesiciler (steroid olmayan ağrı kesiciler) kullanılabilir. Aksi durumda ağrı için sadece parasetamol kullanılması önerilir. Ağrı kesiciler fazla kullanılmaları durumunda böbreklere zarar verebilen ilaçlardır. Aşırı ve kontrolsüz kullanılmaması gereklidir.

Evde Bitkisel Tedavi Yöntemleri İle Böbrek Ağrısını Geçirebilir Miyim ?

Böbrek taşına iyi olduğu iddia edilen bir çok bitkisel ürün bulunmaktadır. Ancak bunların ne derece etkili olduğunu ispatlayan yeterli çalışma bulunmamaktadır.

Hangi Durumlarda Doktora Gitmeli ?

Böbrek ağrısı ile birlikte aşağıdaki belirtilerden bazılarının olması durumunda doktora gidilmesi gerekir.

• Kanlı idrar varlığı
• Sık idrara çıkma ve idrar yaparken ağrı olması
• İdrar yaparken zorlanma, idrar yapamama
• Tansiyon yüksekliği
• Ellerde, ayaklarda ve gözlerde şişlik olması

Böbrek Ağrısında Hangi Bölüm Doktoruna Gidilir ?

Böbrek ağrısı durumunda öncelikle üroloji uzmanları tarafından değerlendirilme yapılması gereklidir.

Kaynaklar

1. Evolving importance of kidney disease: from subspecialty to global health burden RSS,Kai-Uwe Eckardt Prof, Josef Coresh Prof, Olivier Devuyst Prof, Richard J Johnson Prof, Anna Köttgen MD, Andrew S Levey Prof and Adeera Levin Prof, Lancet, The, 2013-07-13, Volume 382, Issue 9887, Pages 158-169,
2. Kidney Stones: Treatment and Prevention, leonardo ferreıra fontenelle, md, mph, PhD, Am Fam Physician. 2019 Apr 15;99(8):490-496.
3. Kidney Stones, Saeed R. Khan and etc, Nat Rev Dis Primers. 2016 Feb 25; 2: 16008. doi: 10.1038/nrdp.2016.8
4. Sustainable Development Goals relevant to kidney health: an updateon progress, Valerie A. Luyckx and etc, Nature Reviews | Nephrology, https://doi.org/10.1038/