Genital Herpes (Uçuk)

Genital herpes, herpes simpleks virüsün (HSV) neden olduğu sık görülen bir cinsel yolla bulaşan hastalıktır. Hastalarda hafif belirtilere yol açtığı, bazılarında ise hiç fark edilmeden geçirildiği için görülme sıklığının bilinen oranların üzerinde olduğu düşünülmektedir.

HSV ile enfekte olan hastalarda herpes simpleks virüs yıllar boyunca vücudunda kalmaktadır. Bazı hastalarda zamanla enfeksiyon belirtisi izlenmezken, bazılarında tekrarlayan genital ülser (yara) atakları görülebilmektedir. Genital ülser cinsel yolla bulaşı olan bir durum olduğundan gerekli önlemlerin alınması gereklidir.

Genital herpes, hastalar için duygu durumu bozan ve stres yaratan bir durum olabilmektedir. Hem hastalıkla baş etmek hem de mevcut cinsel partnerlere hastalığı bulaştırmayı önlemek açısından tıbbi destek almak önemlidir.

Cinsel ilişki sırasında herpes bulaşını önlemek için kondom kullanılması önerilir. Genital herpesi olan hastaların cinsel ilişkiden kaçınması, dudakta uçuğu olan hastaların ise oral seksten kaçınması önerilir.

Genital Uçuk Nedir?

Genital herpes, herpes simpleks virüs denilen bir virüs tarafından oluşan bir hastalıktır. Sıklıkla HSV-2 neden olmakla birlikte, esas olarak ağız ve burunda uçuğa neden olan HSV-1 de neden olabilir.

HSV-2 genital mukozaya yerleşmeye daha çok eğilimli olup genital enfeksiyonlarda daha çok görülür. HSV-1’in son yıllarda özellikle gençlerde ve homoseksüel erkeklerde HSV-2 den daha fazla genital enfeksiyona yol açtığı izlenmektedir.

Genital Uçuk Neden Çıkar?

HSV yakın temas ve cinsel yolla bulaşır.  HSV enfeksiyonu olan bireyle cinsel ilişki sonrası sıklıkla ortaya çıkar. HSV-1 en fazla tükürük yoluyla bulaşırken, HSV-2 cinsel yolla ya da doğum sırasında anneden bebeğe bulaşır.

HSV ağız ve boğaz, konjonktiva, serviks (rahimağzı) gibi mukozal yüzeylere yerleşerek ya da bütünlüğü bozulmuş deri yüzeyinden geçerek hastalık oluşturur.

Genital Herpes Sıklığı Nedir?

HSV tüm dünyada sık görülmekte olup, her yıl yaklaşık 23 milyon vaka tespit edilmektedir. Son 20 yıl içerisinde özellikle HSV-2’ye karşı antikor pozitifliğinde artış görülmektedir. HSV-2 antikor pozitifliği kadınlarda %25 olup erkeklerden (%17) fazladır. HSV-2 enfeksiyonları, HSV-2 pozitif anneden doğum sırasında bebeğe geçebilir.

Genital herpes cinsel aktivitenin başlamasıyla görülür. Çocukta HSV-2 pozitifliği cinsel istismar belirtisi olabilir. Çocuklarda tespit edilmesi durumunda bu açıdan değerlendirilmesi uygun olacaktır.

Genital Uçuk Belirtileri Nelerdir?

Bir çok HSV enfeksiyonu belirti vermeden gelişir. HSV antikorları pozitif olan hastaların yaklaşık %70-80’inde genital ülser öyküsü bulunmaz. Ancak bireylerin HSV enfeksiyonu belirtileri konusunda iyi eğitilmesi ile hastaların enfekte olduklarını fark etme oranları artabilir. Gerçekten klinik belirti vermeyen HSV enfeksiyonun %1-6 arasında olduğu düşünülmektedir.

Genital herpeste, HSV ile bulaş olduktan ortalama 3-7 gün (1gün-3 hafta) belirtiler görülmeye başlar.

• Ateş
• Başağrısı
• Halsizlik, yorgunluk, kas ağrısı (özellikle ilk 3-4 gün daha belirgin)
• Genital bölgede ağrı, kaşıntı, idrar yaparken yanma, lenf bezlerinde ağrılı şişlik
• İdrar yaparken yanma ve ağrı
• İdrar yapamama

Kadınlarda dış genital organlarda, vajinada herpetik (su kabarcığı şeklinde lezyonlar) vezikülle ve frajil olan veziküllerin zamanla patlamasıyla oluşan ağrılı, hassas ülsere lezyonlar ve servisit görülür. Kadınlarda HSV enfeksiyonu erkeklerden daha ağır geçmektedir.

Erkek Hastalarda;

• Penis başında, sünnet derisi üzerinde, penis gövdesinde ve bazen skrotum, uyluk ve kalçalarda herpetik vezikülller,
• Daha kuru olan bölgelerde lezyonlar püstül ve kabuklu yara şeklinde görülebilir.
• Hastaların %30-40’ında herpetik üretrit (şiddetli idrar yanması ve mukuslu akıntı)
• Anal ilişkiye giren hastalarda perianal bölge ve rektumda herpetik lezyonlar olabilir (herpetik proktit)

Genital herpeste ülsere lezyonların kabuklanması ve iyileşmesi 4-15gün, ortalama 12 gün kadar sürmektedir.

Rekürrent (Yeniden Tekrarlayan) Genital Herpes Nedir?

Daha önce enfekte olunan aynı tip HSV ile yeniden genital ülser oluşmasıdır. İlk enfeksiyon geçirildikten sonra HSV sinir sistemi içerisine yerleşerek, pasif kalır. Zamanla HSV tekrar aktivasyon gösterip hastalık tablosu oluşturabilir.

Hastalık, stres, halsizlik, kadınlarda menstrüel dönem tetikleyici olabilir. Ne kadar sıklıkla genital herpes oluştuğu, hastalanma düzeyini belirleyen esas faktördür.

Sıklıkla tekrarlayan enfeksiyonda belirtiler, ilk kez genital herpes olunduğundan daha kısa sürer.  Kadınlarda genital bölgede ağrı, yanma hissi ve hassasiyet 2 saat-2 gün kadar sürer.

Ateş, halsizlik, kas ağrısı gibi belirtiler beklenmez, genital bölgede çok ağrılı herpetik vezikül ve ülserler görülür. Ülsere lezyonlar ilk genital ülser atağındaki aynı bölgelerde ya da farklı bölgelerde oluşabilir. Lezyonlar ortalama 8-10 gün içerisinde iyileşir.

Erkeklerde peniste bir ya da daha fazla grup halinde veziküler lezyon görülür. Ağrı hafif düzeyde hissedilir, lezyonlar 7-10 gün içinde iyileşir. Üretrit nadir olarak görülür. Genital ülserin tekrarlama sıklığı ve şiddeti zamanla azalır.

Genital Herpes Tanısı Nasıl Konulur?

Hastanın tıbbi geçmişi, belirti ve bulguları öncelikle değerlendirilir. Hastalarıın diğer cinsel yolla bulaşana hastalıklardan ayırıcı tanılarının yapılması önemlidir. Sfiliz ve şankroid ayırıcı tanının yapılması gerekn en önemli iki hastalıktır.

Tanı koymak için hangi testin yapılacağına hastaların belirtilerine göre, veziküler lezyon mu ülsere lezyon mu olup olmadığına göre karar verilir.  PCR testi ve kültür ülsere lezyonu olan hastalarda özellikle tercih edilen yöntemlerdir. Lezyonlardan alınan örneklerden kültür ya da PCR testi yapılabilir.

• PCR testi; Üriner ve genital hücrelerde ve sekresyonlardaki herpes virüsü tespit etme ve çeşidini tanımlamada başarıldır.
• Kültür testi; Lezyonlarda herpes virüsün olup olmadığını tespit eder. Ancak kültür ile genital ülseri olan hastaların sadeve %50’sine tanı koyulabilmektedir. Kültür özellikle ülsere lezyonlar yeni oluşmuşken daha başarılı tanı koydurabilir.
• Antikor testi; HSV 1 ya da 2 ‘ye karşı oluşmuş antikor varlığı geçirilmiş enfeksiyonu göstermede değerlidir. Hastalığın ne zaman bulaştığı konusunda bilgi veremez. Hiç bir şikayeti olmayan bireylerin rutin olarak HSV antikorları açısından taranması önerilmez. HSV bulaşının erken dönemlerinde, antikor oluşumunun haftalar sürebilmesi nedeniyle negatif olması beklenir. Bu hastalarda antikor negatif iken kültürde üreme olması primer HSV enfeksiyonu tanısı koydurabilir. HSV geçirenlerde antikor pozitifliği ömür boyu sürer.

Genital Uçuk Nasıl Bulaşır?

• Cinsel ilişki sırasında (oral, anal ya da vajinal seks)
• Oral seks sırasında dudakta uçuk varsa genital herpes gelişebilir. Bu durumda etken büyük ihtimalle HVS-1’dir.
• Görünen genital ülser olmasa bile HSV pozitif olan bireyden diğerine geçiş olabilir. Ancak görünür ülser varlığında bulaş riski daha yüksektir.
• Çevreden yani kapı kolu, tuvaletler… gibi yerlerden bulaş olmaz.
• Enfekte olan bir erkekten kadına bulaş riski, enfekte olan kadından erkeğe geçme riskinden daha yüksektir.
• Genital uçuk bulaşma riski cinsel partner sayısının artması, cinsel ilişki sıklığının artması ile artar. Kondom kullanılmaması yine riski arttırır.
• Doğuma yakın dönemde genital herpesi olan anneler, normal doğum sırasında bebeklerine herpes enfeksiyonu bulaştırabilirler.

Genital Uçuk Tedavisi?

Genital uçuğun kesin bir tedavisi yoktur. Ancak alınacak bazı önlemler ve antiviral ilaçlar ile bulaşmasının önüne geçilebilir.

İlaç tedavisinde antiviral ilaçlar olan asiklovir, famsiklovir ve valasiklovir kullanılır. Ağızdan tablet olarak alınırlar. Tedavinin süresi enfeksiyonun ilk olup olmamasına göre değişir. İlk kez genital herpes geçiren hastalara 7-10 gün süreli tedavi verilir.

Genital ülser tedavisinde, lezyonların ortaya çıktığı ilk 72 saat içinde tedavi verilirse başarılı olunur. Tekrarlayan genital ülserleri olan hastalarda genital bölgede yanma ağrı olur olmaz hemen tedaviye başlanması önerilir.

Tekrarlayan genital uçuk varlığında yılda 6 dan az genital uçuk atağı oluyorsa bu hastalarda atak tedavisi verilmesi yeterlidir. Tedaviyle hastaların atak sıklığı önlenemez ancak atak süresi ve şiddeti hafifler. Yılda 6 dan fazla genital uçuk atağı olması durumunda koruyucu tedavi verilebilir.

Hastalık günlük antiviral ilaç kullanırlar. Eğer sık genital uçuk atağı oluyorsa, ataklarda belirtiler şiddetli oluyorsa ve partnere bulaş riskinden endişe ediliyorsa koruyucu tedavi alınması önerilir.

Genital Uçuğa Ne İyi Gelir?

• Ilık su oturma banyosu
• Genital bölgeyi temiz ve kuru tutmak
• Sıkı ve rahatsız eden iç çamaşır giymemek
• Ağrı kesici kullanmak
• Genital uçuk krem tedavisi ise pek tercih edilmez, ağızdan ilaç tedavisi daha başarılı sonuçlara sahiptir.

Kaynaklar

• Patient education: Genital herpes (Beyond the Basics), Mary A Albrecht, MD, www.uptodate.com
• Herpes Simplex, Folusakin O Ayoade, MD, medscape.com
• Genital Herpes – CDC Fact Sheet
• Genital herpes and its management, P Sen and S E Barton, BMJ. 2007 May 19; 334(7602): 1048–1052.doi: 10.1136/bmj.39189.504306.55.