Priapizm çok eski yıllardan beri bilinen önemli bir hastalıktır. Eski Yunan’da sürekli ereksiyon halinde duran Tanrı Priapos’un adı ile anıldığı için tıp literatürüne girmiştir.
Bu nedenle sürekli erekte halde sertlik olması priapizm olarak isimlendirilmiştir. Priapizm hastaların yaşam konforunu bozan ve cinsel hayatlarını olumsuz etkileyen bir rahatsızlıktır.
Öte yandan bazı durumlarda da sertleşme var olduğu halde uzun süre devam etmesi de sorun teşkil edebilir. Tatmin edici bir cinsel birliktelikten beklenen şey penisin istenilen zamanda sertleşmesi, kişinin istediği süre kadar sert kalması ve cinsel birliktelik sonrasında ise kısa sürede inerek tekrar eski haline kavuşmasıdır.
Priapizm ( İstemsiz Ereksiyon ) Nedir?
Priapizm, cinsel uyarılma veya uyarılma ile ilişkili olmayan, penisin uzun süreli ve sıklıkla ağrılı ereksiyonuyla karakterize edilen tıbbi bir hastalıktır.
Uzamış ereksiyon olarak da bilinen priapizim de sertleşme genellikle dört saatten fazla sürer ve herhangi bir cinsel aktivite olmadan da ortaya çıkabilir.
Priapizm tıbbi bir acil durum olarak kabul edilir. Tedavi edilmediği takdirde peniste doku hasarına ve kalıcı sertleşme bozukluğuna (erektil disfonksiyona) neden olabilir.
Priapizm Görülme Sıklığı Nedir?
Priapizmin görülme sıklığı altta yatan nedenlere bağlı olarak değişmektedir. Genel olarak priapizm nispeten nadirdir. En yaygın tip olan iskemik priapizmin, toplum genelinde yılda yaklaşık 5.000 erkekte 1 ile 10.000 erkekte 1 arasında görüldüğü tahmin edilmektedir.
Ancak orak hücre anemisi hastalığı veya belirli hematolojik bozuklukları olan kişiler gibi belirli gruplarda priapizm görülme sıklığı çok daha yüksektir.
İskemik olmayan priapizm, iskemik priapizme göre daha az yaygındır ve genellikle genç erkeklerde sık görülür. İskemik olmayan priapizmin kesin görülme sıklığı iskemik priapizm kadar iyi kanıtlanmamıştır ve daha az yaygın olduğu düşünülmektedir.
Genel olarak, priapizm nadir olmakla birlikte, tedavi edilmeyen priapizm ciddi komplikasyonlara yol açabileceğinden, uzun süreli ereksiyon yaşayan kişilerin derhal tıbbi yardım alması önemlidir.
Priapizm Çeşitleri Nelerdir?
Priapizm, altta yatan neden ve kan akımı özellikleri gibi çeşitli faktörlere bağlı olarak çeşitli tiplerde sınıflandırılabilir. Başlıca priapizm türleri şunlardır:
İskemik (Düşük Akımlı İnmeyen Penis ) Priapizm:
İskemik priapizm en sık görülen tiptir ve tipik olarak penisin erektil dokularında biriken kan nedeniyle uzun süreli ve ağrılı bir ereksiyon durumudur. Genellikle penis kan akışının azalması veya olmaması ve penis dokularının oksijenlenmesinin azalmasıyla ilişkilidir.
İskemik priapizm tıbbi bir acil durum olarak kabul edilir çünkü uzun süreli ereksiyon hali, derhal tedavi edilmezse doku hasarına ve kalıcı sertleşme bozukluğuna yol açabilir.
İskemik priapizmin nedenleri arasında orak hücre anemisi, lösemi, bazı ilaçlar (örn. antipsikotikler, erektil disfonksiyon ilaçları), travma veya idiyopatik faktörler yer alabilir.
İskemik Olmayan (Yüksek Akımlı) Priapizm:
İskemik olmayan priapizm, belirgin bir ağrı olmaksızın kalıcı ereksiyonları içerir. Tipik olarak arteriyel fistüller veya yırtılmış kan damarları nedeniyle penise kan akışının artmasından kaynaklanır. İskemik priapizmden farklı olarak iskemik olmayan priapizm daha az acildir ve sıklıkla tıbbi müdahaleye gerek kalmadan kendiliğinden düzelir.
Penis veya perine travması iskemik olmayan priapizmin yaygın nedenidir. İskemik olmayan priapizm genellikle iskemik priapizme göre daha az endişe verici olsa da altta yatan nedeni belirlemek ve ele almak için yine de tıbbi değerlendirme gerektirir.
Tekrarlayan Priapizm:
Tekrarlayan priapizm, zaman içinde meydana gelen birden fazla priapizm atağı anlamına gelir. Hem iskemik hem de iskemik olmayan formlarda ortaya çıkabilir ve altta yatan tıbbi durumlarla veya orak hücre hastalığı, lösemi veya bazı ilaçlar gibi risk faktörleriyle ilişkili olabilir.
Tekrarlayan priapizm, kişinin yaşam kalitesi üzerinde önemli bir etkiye sahip olabilir ve gelecekteki atakları önlemek için sürekli yönetim gerektirebilir.
Parsiyel (Kısmi) Priapizm:
Parsiyel (kısmi, bir bölümünü ilgilendiren) priapizm, genellikle penisin yalnızca bir kısmını etkileyen, eksik veya asimetrik bir ereksiyondur. İskemik veya iskemik olmayan priapizmin bir çeşidi olabilir ve altta yatan çeşitli nedenlere bağlı olabilir.
İlaçlara Bağlı priapizm:
Bazı ilaçlar, özellikle bazı psikotrop ilaçlar ve erektil disfonksiyon ilaçları, nadir bir yan etki olarak priapizmle ilişkilendirilmiştir.
İlaca bağlı priapizm, ilaca ve bireysel faktörlere bağlı olarak iskemik veya iskemik olmayan priapizm şeklinde ortaya çıkabilir.
İdiyopatik Priapizm:
İdiyopatik priapizm, altta yatan bir nedenin tespit edilemediği priapizm anlamına gelir. Bu priapizm türü, görünürde herhangi bir tetikleyici veya altta yatan tıbbi durum olmadan kendiliğinden ortaya çıkabilir.
İskemik veya iskemik olmayan priapizm olarak ortaya çıkabilir ve diğer priapizm biçimleriyle benzer yönetim yaklaşımları gerektirebilir.
Priapizm Tanısı Nasıl Konulur?
Priapizm tanısı genellikle tıbbi öykü, fiziki muayene ve bazen görüntüleme testlerinin birleşimiyle konur. Tipik olarak şu şekilde yapılır:
- Tıbbi öykü (anamnez):
- Ereksiyonun ne zaman başladığı,
- Ne kadar süre devam ettiği,
- Ereksiyonla ilişkili herhangi bir ağrı olup olmadığı
- Eşlik eden diğer diğer semptomlar varlığı,
- Cinsel organlarda yakın zamanda meydana gelen bir travma varlığı,
- Sürekli kullanılan ilaç varlığı
- Bilinen bir kan hastalığı olup olmadığı sorgulanmaktadır.
- Fiziki muayene:Penis başta olmak üzere rutin ürolojik muayene dikkatlice yapılır. Geç dönem başvuran hastalarda peniste kanlanma bozukluğunu gösteren bulgular tespit edilebilir. Ayrıca priapizme neden olabilecek altta yatan koşulların belirtileri de kontrol edilir.
- Kan testleri:Orak hücre anemi hastalığı, lösemi veya priapizme neden olabilecek diğer kan bozuklukları gibi tıbbi durumları kontrol etmek için kan testleri istenebilir.
- Görüntüleme testleri:Bazı durumlarda penisteki kan akışını değerlendirmek ve kan damarlarındaki tıkanıklıkları veya anormallikleri belirlemek için ultrason gibi görüntüleme testleri yapılabilir. Bu, priapizmin iskemik (düşük kan akışı) veya iskemik olmayan (normal kan akışı) olup olmadığının belirlenmesine yardımcı olabilir.
- Aspirasyon ve kan gazı analizi:İskemik (düşük akımlı) priapizm vakalarında , penisten kan çekmek için bir iğnenin kullanıldığı aspirasyon adı verilen bir prosedür uygulanabilir. Alınan kan daha sonra oksijen içeriğini belirlemek için analiz edilir. Penisten alınan kan örneğinde oksijen oranının düşük, karbondioksit oranının yüksek olması tanı koydurucudur.
- Diğer testler:Priapizmin şüphelenilen nedenine bağlı olarak Penil MRI veya Penil Doppler ultrason gibi ek testler yapılabilir. Testlerin gerekliliğine muayeneyi yapan üroloji uzmanı karar vermektedir.
Priapizmde Medikal Tedavi Seçenekleri Nelerdir?
Priapizmin tedavisi, durumun tipine ve altta yatan nedene bağlıdır. Priapizmde medikal tedavi seçenekleri şunlardır:
- Aspirasyon ve irrigasyon:Penisteki yüksek kan basıncı azaltmak ve ereksiyon süresini kısaltmak ve ereksiyonu tamamen ortadan kaldırmak için bir enjektör yardımı ile penisten kanın boşaltılmasını içerir. Bu uygulama gerektiği kadar tekrarlanabilir.
- Alfa-adrenerjik Agonistlerin Enjeksiyonu:Kan damarlarını daraltmaya ve kan akışını azaltmaya yardımcı olmak hedeflenmektedir. Bu amaçla ereksiyon halinin geçmesine yardımcı olmak için fen***rin veya ad***in gibi ilaçlar penise özel uygulama teknikleri ile enjekte edilebilir.
- Oral İlaçlar:Pse***fedrin gibi alfa-adrenerjik agonistler, detümesansın (ereksiyon kaybı) uyarılmasına yardımcı olmak için reçete edilebilir.
- İzlem:Çoğu durumda iskemik olmayan priapizm tedavi gerektirmeden kendi kendine düzelir. Herhangi bir değişiklik için yakın izleme önerilebilir. Geçmeyen durumlarda bir üst basamak tedavi seçeneklerine geçilir.
- Embolizasyon:Priapizme yol açan altta yatan neden fistül olarak bilinen penisteki arterler ve venöz damarlar arasındaki anormal bağlantı ise anormal kan akışını engellemek için embolizasyon adı verilen bir işlem yapılabilir. Burada amaç arter ile ven arasında normalde olmaması gereken kan akımının önüne geçmektir.
Priapizmde Cerrahi Tedavi Seçenekleri Nelerdir ?
Aspirasyon ve ilaç enjeksiyonu gibi cerrahi olmayan müdahalelerin başarısız olması veya hastanın durumuna uygun olmaması durumunda priapizm için cerrahi tedavi seçenekleri düşünülebilir. Priapizmin türüne ve altında yatan nedene göre cerrahi yaklaşımlar değişmektedir. Cerrahi tedavi seçeneklerinden bazıları şunlardır.
- Distal şant ameliyatları: Bu prosedürde korpus kavernozum (erektil doku) ile glans penis (penis başı) veya spongiosum (üretrayı çevreleyen süngerimsi doku) arasında cerrahi bir şant oluşturulur.
- Proksimal şant: Distal şant prosedürüne benzer şekilde, kavernozal cisimler ile korpus spongiosum arasında kanın tıkanıklık bölgesini atlamasına izin veren bir şant oluşturulur.
- Penis protezi: Diğer tedavilerin başarısız olduğu veya kontrendike olduğu dirençli iskemik priapizm vakalarında cerrahi olarak penis protezi yerleştirilebilir. Ereksiyonu sağlamak ve kullanılmadığında indirmek için penis içerisine silindir, pompa ve rezervuar adı verilen 3 farklı parçanın yerleştirilmesini içerir. Bu seçenek genellikle priapizmin uzadığı, diğer tedavilere yanıt alınamadığı, kronikleştiği veya tekrarladığı durumlarda düşünülür.
- Selektif arteriyel embolizasyon: Arteriyel travma veya anormal arteriovenöz fistüllerin (atardamarlar ve toplardamarlar arasındaki anormal bağlantılar) neden olduğu yüksek akımlı priapizmde selektif arteriyel embolizasyon yapılabilir. Bu işlem sırasında anormal kan damarına bir kateter yönlendirilir ve kan akışını engelleyecek bir madde enjekte edilir.
- Mikrovasküler Cerrahi: Nadiren, priapizme katkıda bulunan yaralı veya anormal kan damarlarını onarmak için mikrocerrahi teknikler kullanılabilir.
Ne Zaman Priapizmden Şüphelenilir?
Priapizm, uyarılma olmaksızın süregelen ağrılı ereksiyon halidir. Cinsel uyarı olmadan ereksiyonun 4 saatten fazla sürdüğü durumlarda priapizmden şüphelenilebilir. Priapizmden şüpheleniliyorsa tıbbi yardıma başvurulması çok önemlidir; çünkü tedavi edilmezse doku hasarına ve kalıcı sertleşme sorununa yol açabilir.
ÖNEMLİ: 4 saatten fazla süren ve ağrının eşlik ettiği uzamış ereksiyon halinde mutlaka bir hekime ulaşılmalıdır. Mesai saatleri dışında ise bu durum, hastanelerin acil servislerine başvurmak gerekir.
Priapizm Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Priapizm, tedavi edilmezse ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Bu sorunlar şunlardır:
- Erektil disfonksiyon: Peniste uzun süreli kan birikmesi doku hasarına neden olabilir ve bu da erektil disfonksiyona (ereksiyonun sağlanamaması veya sürdürülememesi) yol açabilir.
- Doku hasarı: Penise oksijenli kan akışının olmaması, doku hasarına ve nekroza (doku ölümü) neden olabilir, bu da potansiyel olarak kalıcı yara izi ve deformasyona yol açabilir.
- Ağrı: Priapizme sıklıkla şiddetli ağrı eşlik eder ve tedavi edilmezse dayanılmaz hale gelebilir.
- Enfeksiyon: Doku hasarı ve nekroz, çevre dokulara yayılabilen ve potansiyel olarak yaşamı tehdit eden enfeksiyon riskini artırır.
- Altta yatan hastalıklara ya da sebeplere bağlı komplikasyonlar: Priapizm, orak hücre hastalığı, lösemi veya bazı ilaçlar gibi altta yatan çeşitli koşullarla ilişkili olabilir. Tedavi edilmeyen priapizm altta yatan bu koşulları ağırlaştırabilir veya bunlarla ilgili komplikasyonlara yol açabilir.
Priapizm Sonrası Sertleşme Sorunu Olur mu?
Priapizm tedavi edilmezse veya tedavi geciktirilirse, priapizmin bir komplikasyonu olarak erektil disfonksiyon (ED) ya da diğer adı ile sertleşme sorunu ortaya çıkabilir.
Priapizm sırasında penisin uzun süre kanla dolması, doku hasarına ve erektil dokuda hasara yol açabilir. Bu hasar, penisin ereksiyona ulaşma veya ereksiyonu sürdürme yeteneğini ortadan kaldırabilir.
Ancak her priapizm vakası mutlaka erektil disfonksiyonla sonuçlanmaz. Priapizmin hızlı ve uygun tedavisi, erektil disfonksiyon riskinin en aza indirilmesine yardımcı olabilir. Tedavi tipik olarak penisteki fazla kanın boşaltılmasını ve altta yatan nedenlerin ortadan kaldırılmasını içermektedir.
Priapizm Sonrası Boşalma Sorunu Olur mu?
Priapizm öncelikle erektil dokularda sıkışan kan nedeniyle penisin uzun süreli kanlanmasını içerdiğinden, genellikle boşalma problemleriyle ilişkili değildir.
Priapizm atağının şiddetine ve süresine bağlı olarak bu komplikasyonlar boşalma dahil cinsel işlevi etkileyebilir. Ayrıca eğer priapizm orak hücre anemi hastalığı gibi kan akışını ve nörolojik fonksiyonu da etkileyebilen bir durumla ilişkiliyse, boşalmayı dolaylı olarak etkileyebilir.
Priapizm Çocuk Sahibi Olmayı Etkiler mi?
Priapizm, nedenine ve süreye bağlı olarak doğurganlığı ve çocuk sahibi olmayı potansiyel olarak dolaylı yoldan etkileyebilir.
Genel olarak, priapizmin kendisi her durumda doğurganlığı doğrudan etkilemese de komplikasyonları ve altta yatan nedenleri, çocuk sahibi olmayı olumsuz etkileyebilecek sorunlara neden olabilir.
Kaynaklar:
- Penile implants in low flow priapism. Yassin M, Chen R, Ager M, Desouky E, Minhas S.Int J Impot Res. 2023 Nov;35(7):651-663. doi: 10.1038/s41443-023-00787-1.
- Role of trazodone in treatment of major depressive disorder: an update. Fagiolini A, González-Pinto A, Miskowiak KW, Morgado P, Young AH, Vieta E.Ann Gen Psychiatry. 2023 Sep 2;22(1):32.
- Priapism or Prolonged Erection: Is 4 – 6 Hours of Cavernous Ischemia the Time Point of Irreversible Tissue Injury? Dekalo S, Stern N, Broderick GA, Brock G.Sex Med Rev. 2022 Oct 1;10(4):660-668. doi: 10.1016/j.sxmr.2022.06.007.
- Recent advances in understanding and treating priapism. Alnajjar HM, Muneer A.Fac Rev. 2022 Aug 26;11:23. doi: 10.12703/r/11-23.
- An overview of emergency pharmacotherapy for priapism. Graham BA, Wael A, Jack C, Rohan MA, Wayne HJG.Expert Opin Pharmacother. 2022 Aug;23(12):1371-1380.
- An update on the management algorithms of priapism during the last decade. Moussa M, Abou Chakra M, Papatsoris A, Dellis A, Peyromaure M, Barry Delongchamps N, Bailly H, Roux S, Yassine AA, Duquesne I.Arch Ital Urol Androl. 2022 Jun 30;94(2):237-247.
