İnmemiş testis, testislerin olmaları gereken yer olan skrotumda olmamaları durumudur. Yenidoğan erkek bebeklerin rutin yapılan fizik muayeneleri sırasında fark edilir.
Her 100 yenidoğanın 3-4’ünde inmemiş testis olabilir, prematüre yani haftasına göre erken doğan bebeklerde daha fazla görülmektedir. Testis ameliyatı bu hastalık tedavisi için başarı ile uygulanan yöntemdir.
Yenidoğan döneminde inmemiş testisi olan bebeklerin yarısında ilk üç ay içinde testisler skrotuma iner. Bebekler 6-12. aylarına geldiklerinde eğer hala inmemiş testisleri varsa, artık testislerin skrotuma inmesi beklenmez. İnmemiş testisi olan 100 çocuktan 1 ya da 2’sinin tedavi edilmesi gerekmektedir.
İnmemiş testis ile retraktil yani utangaç testislerin ayrımının yapılması önemlidir. 6 aylık erkek bebekte soğuk ya da korku etkisiyle gelişen refleks ile testisler geçici olarak yukarıya doğru yer değiştirebilirler. Normal zamanda skrotumda olan testislerin tedavi gerektiren bir durumu yoktur. Gerçekten inmemiş testis varlığında tedavi gerekir. Üroloji uzmanı tarafından yapılan muayenede bu durum rahatlıkla ayırt edilebilir.
Yenidoğanlarda ele gelmeyen ya da inmemiş testislerin varlığında, beraberinde hipospadias gibi cinsel gelişim bozukluğu tespit edilmişse mutlaka acil endokrinolojik ve genetik incelemenin yapılması gereklidir.
Testislerin sperm üretebilmesi için vücut ısısından 2-3 derece daha düşük ısıda olması gerekir. Skrotum vücut ısısından daha düşük sıcaklıkta olup, testisler için ideal yerdir. Bu yüzden skrotuma inmeyen testislerin sperm üretiminde bozukluk olabilir. Testisler sıcak ortamda kaldıkça spermlerin normal gelişim şansı düşer.
İki taraflı testislerin etkilendiği durumlarda infertilite beklenen bir sonuç olabilmektedir. İnmemiş testisi olan vakalarda infertilite yanında testis kanseri ve testis torsiyonu görülme sıklığı da normal toplumdan fazladır. Bu durum inmemiş testisin erkenden tanınıp, tedavi edilmesinin ne derece önemli olduğunu ortaya koymaktadır.
İnmemiş Testis ( Kriptorşidi ) Nedir?
Anne karnındaki erkek fetüste gelişimin erken döneminde normal testisler oluşur. Fetüsün karın alt bölgesinde oluşup, gebelik haftası ilerledikçe karında aşağıya doğru ilerleyip skrotuma inerler. Gebelikte yapılan detaylı ultrasonda 28. haftaya kadar testisin inişi gözlenemez, sadece karın içinden iç inguinal halkaya hareketi görülebilir.
Salgılanan hormonların etkisiyle 28-40. gebelik haftaları arasında testislerin skrotuma inişi tamamlanmış olur. Testisler skrotumun alt bölümüne esneyebilme özelliğine sahip olan dokular aracılığıyla tutunurlar.
Gerçek inmemiş testis, testisin anne karnındaki gelişim süresince skrotuma inmesi için gereken yol üzerinde olup skrotuma ulaşamaması durumudur. Testislerin bulunduğu yere göre, muayene sırasında ele gelebilmelerine göre inmemiş testislerin sınıflandırılması yapılır.
İnmemiş Testis Kriptorşidi Çeşitleri
İnmemiş testisler öncelikli olarak palpe edilebilen (muayenede ele gelen), ve palpe edilemeyen olarak iki grupta değerlendirilir. İnmemiş testislerin %80’i palpe edilebilirler. İnmemiş testiste tedavi ve takip testislerin yerine ve durumuna göre değişkenlik gösterir.
A. Palpe edilebilen (muayenede ele gelen) testisler
- Gerçek İnmemiş Testis
- Ektopik Testis
B. Palpe edilemeyen (muayenede ele gelmeyen) testisler
- Karın içi yerleşimli testisler: Palpe edilemeyen testislerin %50-60’ını oluştururlar. Sıklıkla iç inguinal halkaya yakın yerleşimli olup, böbrek etrafında, ön karın duvarı etrafı ve idrar kesesi arkasında da olabilirler.
- İnguinal yerleşimli testisler
- Ektopik testis
- Testis yokluğu (testis agenezisi ve kaybolan testis sendromu)
İnmemiş Testis Kimlerde Görülür?
Kriptorşidizm yani inmemiş testis yenidoğan erkek bebeklerdeki en sık görülen doğumsal anomalidir. İnmemiş testis görülme sıklığı bebeklerin gebeliğin kaçıncı haftasında doğduklarına göre değişkenlik gösterir.
Zamanında doğan bebeklerde inmemiş testis görülme sıklığı %1-4.6 iken, erken doğan bebeklerde bu oran %1.1-45’e yükselir.
Zamanında doğan bebeklerde, doğum sonrası birinci ayda testisin kendiliğinden skrotuma inmesi sonrası bile 1 yaşına gelen erkek bebeklerde inmemiş testis görülme sıklığı %1’dir. %30 vakada her iki testiste etkilenmiş olabilir. 1 yaşından sonra inmemiş testisin kendiliğinden skrotuma inmesi beklenen bir durum değildir. İnmemiş testisin sık görüldüğü durumlar şunlardır:
- Prematürite
- Düşük doğum ağırlığı
- Gebelik haftasına göre düşük ağırlıkta olmak
- Gebeliğin ilk üç ayında annenin östrojen kullanması
- Ailede inmemiş testis öyküsü
İnmemiş Testis Nasıl Teşhis Edilir?
İnmemiş testis tanısı için hastanın ayrıntılı öyküsünün alınması ve fizik muayenesi çok önemlidir. Çocuğun ayrıntılı doğum öyküsü (doğum ağırlığı ve haftası), annenin gebelik öncesi ve sırasında hormonal tedavi alıp almadığı ve ailede inmemiş testis ya da başka bir cinsel bozukluk durumu olup olmadığı sorgulanmalıdır. Detaylı bilgi için cinsel sağlık merkezi sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.
Hastanın fizik muayenesinde kasıktan skrotuma kadar elle muayene ile testis tespit edilmeye çalışılır. Skrotal bir bozukluk olup olmadığı incelenir.
Hastanın varolan ve yerinde olan öbür testisi muayene edilir, hipertrofik olması durumu testis yokluğu ya da atrofisini düşündürür. Ultrason ya da MRG gibi görüntüleme yöntemleri testisin olup olmadığına dair kesin bir sonuç verememektedir.
Görüntüleme yöntemleri ile inmemiş testiste doğru tanı koyma oranı %44’dür. Üroloji uzmanı tarafından yapılan fizik muayene tanı için görüntüleme yöntemlerinden daha değerlidir.
İnmemiş Testis Hangi Hastalıklara Sebep Olur?
- Testisler sperm üretiminden sorumlu organlar olması sebebiyle, testis çalışmasını bozan durumlar fertilite problemlerine yol açacaktır.
- Testislerin vücut ısısında yani olmamaları gereken yerde uzun süreli kalmaları testis kanseri gelişimine sebep olmaktadır. İnmemiş testisi olan erkeklerde testis kanseri görülme sıklığı 40 kat artmıştır. Testis kanseri olan hastaların %10’unda inmemiş testi vardır. Orşidopeksinin puberte öncesi yapılması kanser riskini azaltır.İnmemiş testisi olan hastalar puberte sonrası ya da daha ileri yaşta fark edilse bile, testis kanseri görülme riskinin azaltılması açısından yanlış yerde olan testis mutlaka dışarı alınmalıdır.
- Testisin skrotumda sabitlenmemiş olması testis torsiyonu riskini artırır
- Boş skrotumun yarattığı psikolojik etki
İnmemiş Testis Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?
İnmemiş testis tedavisi cerrahi olarak yapılır. Testisin palpe edilip edilmeyişi ya da testisin bulunduğu yere göre yapılacak ameliyat değişkenlik gösterir.
İnmemiş Testis Ameliyatı Nasıl Yapılır? (Orşiopeksi)
İnmemiş testis için sıklıkla uygulanan orşidopeksi operasyonu eğer hastanın beraberinde başka bir hastalığı yoksa günübirlik yapılabilen bir ameliyattır. İnmemiş testis ameliyatı için kurbağa bacağı pozisyonunda yerleştirilen çocuk genel anestezi altında tekrar muayene edilir.
Palpe edilemeyen testisler bazen bulunabilir. Yapılacak cerrahi operasyon testislerin palpe edilip edilememesine göre değişir.
- Palpe edilebilen testis varlığında inguinal orşiopeksi operasyonu yapılır. Operasyonun başarı oranı %92’dir. Kasık bölgesinden inguinal kanal boyunca kesi yapılır. Testis bulunup, skrotuma yerleştirilir. Palpe edilebilen aşağı yerleşimli inmemiş testis vakalarında skrotal yaklaşım da yapılabilir.
- Palpe edilemeyen testisi olan vakalarda testisin olup olmadığı ameliyat sonunda mutlaka tespit edilmiş olmalıdır. Testis bulunduğunda testin skrotuma yerleştirip yerleştirilmeyeceğinin kararı operasyon sırasında verilir.
- Karın içi testisleri tespit edebilmenin en iyi yolu tanısal laparoskopik cerrahidir. %44 vakada iç inguinal halka üzerinde spermatik damarlar görülemeyip bu vakalarda kaybolan testis sendromu düşünülür. Palpe edilemeyen testi olan %36 vakada ise testis karın içinde görülür.Bu vakalarda tedavi; hastanın yaşı, testis büyüklüğü, diğer testisin durumu ve cerrahın becerisine göre değişebilir. Bu grup hastada laparoskopik cerrahi ya da karın kesisiyle orşiopeksi (abdominal orşidopeksi) yapılabilir
- Testisin iç inguinal halkaya olan uzaklığı 2 cm den fazla ise testis kanlanmasının korunması için tek aşamalı ya da iki aşamalı Fowler-Stephens orşidopeksi operasyonu yapılır. İki aşamalı Fowler-Stephens orşidopeksi operasyonu ilk operasyondan 6 ay sonra yapılır, testisin kanlanması için gerekli kolleterallerin oluşmasını sağlanmış olur.
Orşiopeksi İle İnmemiş Testis Ameliyatının Riskleri
- Testis atrofisi (%5 vakada)
- Testisin tekrar yukarı ilerlemesi
- Vas deferens hasarı (sperm taşıyan kanal)
- Epididimorşit (yumurta ve epididimlerde iltihap)
- Yara yeri enfeksiyonu, hematom
- Skrotal şişlik olması
- Laparoskopik cerrahi kaynaklı hiperkarbi, preperitonel amfizem, damar yaralanmaları ve mesane yaralanması olabilir.
İnmemiş Testis Ameliyatından Sonra Ağrı Olur mu?
Ameliyat sonrası az da olsa ağrı olabilmektedir, ağrı kontrol için ağrı kesiciler kullanılır. Ameliyat sonrası ameliyat bölgesinin 1-2 gün kuru tutulmasına dikkat edilmelidir. Çocuğun 2-3 hafta fiziksel aktivitelerinin sınırlandırılması ve üzerine bineceği oyuncak ile oynamaması sağlanmalıdır.
İnmemiş Testis Tedavisi Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler
İnmemiş testis için ameliyat edilen çocuğun ameliyattan 2-3 hafta ve 6-12 ay sonra tekrar ürolog tarafından değerlendirilmesi gereklidir. Yerine yerleştirilen testislerin büyüklüğü, canlılığı ve yerinde olup olmadığı kontrol edilir.
Çocuk ergenlik dönemine geldiğinde ise hastaya testis kanseri açısından kendi kendini muayene etmesi gerektiği konusunda eğitim verilip, bilgilendirilmelidir.
Ektopik Testis Nedir?
Testislerin karın içinden skrotuma inişi sırasında, testisin doğru yol hattında ama skrotum dışında kalmasıdır. İnguinal kese yüzeyinde, suprapubik bölge (genital bölgenin üstü), femoral kanal, penis, genital bölge-perine gibi bölgelerde testis varlığı saptanır.
Tüm inmemiş testis vakalarının %1’den azını oluştururlar. Ektopik testisin kendiliğinden skrotuma inmesi beklenmez. Tedavide cerrahi müdahale gerekir.
Testis Yokluğu Nedir?
Erkek bebekte hiç testis dokusunun olmaması durumudur. İnmemiş testisi olan erkek çocukların %4’ünde tek testis (monorşdizm), %1’inde iki taraflı testis yokluğu (anorşidizm) olabilir. Anne karnında testis gelişiminin hiç olmaması (testiküler agenezis) ya da anne karnında testis torsiyonu sonucu oluşan atrofiye bağlı olarak testis dokusu oluşumu sağlanamaz.
Testis torsiyonu nedeniyle testis yokluğu, kaybolan testis sendromu olarak bilinir. Normal testisin anne karnında gonadal damar torsiyonu sonrası beslenemeyip ortadan kaybolması durumudur.
Utangaç Testis Nedir?
Rekraktil testis yani utangaç testis, testislerin skrotumda olmaları gereken yerde olup, zaman zaman skrotum dışına yer değiştirmeleridir. Aşırı aktif kremasterik refleks nedeniyle olur. Utangaç testisler skrotuma geri indirilip, geçici olarak skrotum içinde kalmaları sağlanabilir. Yapı ve büyüklük açısından testisler normaldir.
Ancak utangaç testis olan hastaların 1/3’ünde testisler yer değiştirip, inmemiş testis kalıcı kalabilir.
İnmemiş Testis En Erken Ve Net Olarak Kaç Yaşında Anlaşılır?
Yenidoğan muayenesi sırasında, yenidoğmuş bir erkek bebekte inmemiş testis olup olmadığı anlaşılabilir. İnmemiş testisin kalıcı olup olmadığının kararı ise en erken bebek 6.ayını geçtikten sonra alınabilir.
İnmemiş Testis Ameliyatı İçin En Uygun Yaş Ve Zaman Ne Zamandır?
İnmemiş testis tedavisi çocuk 6 aylıkken başlanmalıdır. 6 ay sonrasında inmemiş testisin kendiliğinden inmesi beklenmez. 12-18. aya kadar ameliyat ile testisin skrotuma yerleştirilmesi inmemiş testisin olası komplikasyonlarını önlemek açısından önemlidir. Ameliyat için en uygun zaman doğumdan sonraki 6-12.ay arası dönemdir.
İnmemiş Testis Ameliyatı İle Tedavi En İyi Ve Sonuçları Kesin Tedavimidir?
Tedavi kesinliği ya da başarısı muayenede ele gelen testisin bulunup bulunmadığına, testisin bulunduğu yere ve canlılık durumuna göre değişebilir. Her ne kadar ameliyat başarı oranları yüksek olsa da, yani testis bulunup skrotuma yerleştirilip en azından kozmetik açıdan fayda sağlansa da testisin ne kadar sağlıklı olduğu ya da olacağı ancak zamanla anlaşılabilir.
Fertilite ile ilgili problemler yaşanmayacağı ya da testis kanseri olmayacağı kesin olarak söylenemez.
En iyi ve başarılı tedavi yöntemi inmemiş testisi olan hastaların ameliyat olmalarıdır. Cerrahi müdahale ile başarı oranı %80-90 üzerindedir. Yaşamın ilk iki yılı içinde ameliyat edilmiş inmemiş testisi olan hastaların, yaklaşık %95’inin 18-26 yaş arasında bakılan sperm sayı ve hareketinin normal olduğu görülmüştür. İlk yıl içinde ameliyat olan vakalarda ise fertilite başarı şansı daha da yüksektir.
İnmemiş Testis Tedavi Fiyatları
Tedavi fiyatlarını yapılacak ameliyat türü belirler. İnmemiş testis için birden fazla operasyon seçeneği vardır. Hangi ameliyatın yapılacağına da, testisin muayeneyle bulunup bulunmadığına; muayeneyle bulunmayan testis için ise bulunduğu yere göre karar verilmektedir.
İnmemiş Testis İçin Hormon Tedavisi Nasıldır Ve Tercih Edilir mi?
Hormon tedavisinde human karyonik gonadotropin hormonu (hcg) ya da gonadotropin salgılatıcı hormon (GnRH) kullanılabilir. İnmemiş testis tedavisinde etkili olup olmadıklarına dair yapılan çalışmaların sağlıklı verileri bulunmamaktadır. Hormon tedavisinin uzun dönem sonuçlarının ne olduğu ise bilinmemektedir.
Hangi hastaların hormon tedavisinden fayda göreceği tam olarak bilinmemektedir. İnmemiş testisi olan hastalarda hormon tedavisi genel olarak önerilmemektedir. İki taraflı inmemiş testisi olan hastalarda üreme fonksiyonlarını geliştirmek amacıyla tedavide kullanılmaları düşünülebilir.
Bebekken İnmemiş Testis Anlaşılır mı?
Erkek bebeklerde doğumdan itibarenki dönemde inmemiş testis varlığı anlaşılabilir. Ancak inmemiş testisi olan her 5 vakadan birinin bebeklik dönemi sonrasında fark edilebilir.
Yenidoğan döneminde bazı bebeklerde testisler skrotum içerisinde olmasına rağmen, testislerin skrotuma iyi sabitlenememesi nedeniyle çocuk büyüdükçe skrotum dışına yukarıya doğru yer değiştirir.
Bu duruma Ascended Testis denilir. Ascended testisi olan çocukların büyük kısmı bebekken utangaç testis tanısıyla takip edilen bebeklerdir. Bu yüzden erkek bebek ve çocukların düzenli olarak genital ve testis muayenesinin yapılması gereklidir.
İnmemiş Testis Tedavi Edilmediğinde Ne Olur?
- Tedavi edilmemiş inmemiş testis fertilite açısından önemli bir problem olabilecek durumdur. Tek taraflı ya da iki taraflı inmemiş testis olması da fertiliteyi etkiler. Erken müdahale edilen inmemiş testis vakalarında fertilite şansı yükselir.
- İnmemiş testis tedavi edilmediğinde, hatta geç tedavi edildiğinde bile testis kanseri görülme sıklığında artış görülmektedir. Erken dönemde inmemiş testis ameliyatı olan hastalarda testis kanseri daha az görülmektedir.
İnmemiş Testis Hastalarının Çocuğu Olur mu?
İnmemiş testisi olan hastaların çocuğunun olup olmayacağı cerrahi müdahalenin ne zaman yapıldığıyla yakın ilişkilidir. Puberte öncesi dönemde yapılan ameliyatlar ile testisin canlılığının korunması ve sperm üretimi açısından daha başarılı sonuçlar alınmaktadır.
İki taraflı inmemiş testisi olan hastalarda tek taraflı inmemiş testi olanlara göre fertilite şansı daha düşüktür. İnmemiş testisi olan hastalara yaşamlarının ne kadar erken döneminde müdahale edilirse ilerde çocuk sahibi olma ihtimalleri de o kadar yüksek olacaktır.
İnmemiş Testisli Bir Bebeği Olan Aile Ne Yapmalı? Nelere Dikkat Etmeli?
İnmemiş testisi olan aile çocuğu ilgili hekime en erken dönemde götürüp, gerekli tedaviyi almasını sağlamalıdır. Yapılacak erken müdahale erkek çocuklarının ilerde çocuk sahibi olma ihtimalini artırıp, kanser olma riskini azaltacaktır. Ergenlik dönemi sonrasında ise fertilite ile ilgili durum ve testis kanseri açısından rutin kontrolün ve kendi kendine muayenenin önemi açısından hastanın tekrar üroloji uzmanı tarafından değerlendirilmesini sağlamalıdırlar.
İnmemiş Testis Kendiliğinden Düzelir mi?
İnmemiş testis 1 yaşından sonra genellikle kendiliğinden düzelen bir durum değildir. Mutlaka üroloji uzmanı tarafından cerrahi müdahale açısından değerlendirilmesi gereken önemli bir durumdur.
Testis Torsiyonu Nedir?
Testis torsiyonu testisin etrafındaki dokuların skrotuma iyi sabitlenmediği durumlarda, testisin spermatik kord etrafında dönmesidir. Böylece testise giden kan akımı kesilir, testis beslenmesi sağlanamayıp, testiste şişme ve ağrı olur. Acil müdahale edilmesi gerekn bir durumdur.
Testis Nedir ?
Testisler, erkeklerde skrotum içerisinde sağlı sollu yerleşim gösteren organlardır. Her erkekte iki adet testis bulunur. Testis erkek seks hormonu olan test**ronun ve spermin üretildiği organdır. Çocuklukta testislerde bulunan spermler bazı aşamalar sonrasında ergenlikte olgun sperm haline ulaşırlar.
Kaynaklar:
- Mäkelä JA, Koskenniemi JJ, Virtanen HE, Toppari J. Testis Development. Endocr Rev. 2019 Aug 1;40(4):857-905.
- Elder JS. Surgical Management of the Undescended Testis: Recent Advances and Controversies. Eur J Pediatr Surg. 2016 Oct;26(5):418-426.
- Hutson JM, Vikraman J, Li R, Thorup J. Undescendedtestis: What paediatricians need to know. J Paediatr Child Health. 2017 Nov;53(11):1101-1104.
- Hollowell JG. Undescendedtestisand infertility-Is hormonal therapy indicated? Transl Androl Urol. 2014 Dec;3(4):377-81.
- Surgical Management of UndescendedTestis- Timetable and Outcome: A Debate. Thorup J, Cortes D. Sex Dev. 2019;13(1):11-19.
- Thomas RJ, Holland AJ. Surgical approach to the palpable undescendedtestis. Pediatr Surg Int. 2014 Jul;30(7):707-13.
- Gurney JK, McGlynn KA, Stanley J, Merriman T, Signal V, Shaw C, Edwards R, Richiardi L, Hutson J, Sarfati D. Risk factors for cryptorchidism. Nat Rev Urol. 2017 Sep;14(9):534-548
