Üroloji bölümüne muayene gelen hastaların çoğunun yolu ürodinami ünitesine uğramıştır. Üroloji pratiğinde sık görülen problemler olan idrar kaçırma ve alt idrar yolu şikayetleri olan hastaların değerlendirilmesinde sıkça ürodinami testleri kullanılır.
Erkek, kadın ya da çocuk hastalara rahatlıkla uygulanabilen bir grup teste verilen isimdir. Ürodinami testleri ile idrar kesesi, sfinkterler ve üretranın, idrarın depolanması ve boşaltılması işlevlerini yapmada ne kadar başarılı oldukları gösterilir. Ayrıca mesanenin istemsiz kasılmasının yol açtığı idrar kaçırmasının gösterilmesi sağlanır.
Sadece işemenin gözlemlenmesi kadar basit de olabilir ya da daha teknolojik ekipman kullanılarak detaylı ölçümler yapılabilir. Hangi ürodinami testinin yapılacağına; hastanın alt idrar yolu problemlerinin düzeyi, yapılan fizik muayene sonuçları ve hastanın genel durumuna göre muayeneyi yapan üroloji uzmanı karar verecektir.
İdrar Yolu Nedir? Nasıl Çalışır?
İdrar yolu, vücuttaki fazla suyun ve atık maddelerin atılmasını sağlayan arıtıcı sistemdir. Diğer organlardaki atık maddeleri ve fazla suyu toplayıp böbreklere gelen kan, burda süzülme işleminden geçer.
Kanın süzülmesi ile fazla su ve atık maddeler idrarı oluşturur. İdrar, böbrek ile idrar kesesi arasındaki bağlantı kanalları olan üreterler ile taşınarak idrar kesesine taşınır. İdrar kesesinde biriken idrar, daha sonra üretra denilen alt idrar kanalı ile vücut dışına atılır.
Alt idrar yolu idrar kesesi ve alt idrar kanalından oluşur.
İdrar Yapmanın Fizyolojisi
İdrar yapma idrar kesesinin boşaltılması işlemidir. İdrar kesesinde idrar birikip, idrar kesesi hacmi artıp maksimum kapasiteye eriştiğinde, idrar kesesinden beyine idrar kesesinin dolduğuna dair mesaj iletilir.
Beyin de sinirler aracılığyla idrar kesesini çevreleyen kaslara kasılmaları yönünde talimat gönderir. İdrar kesesinin kasılmasıyla, idrar kesesi içindeki idrar, alt idrar kanalı aracılığı dışarı boşaltılır.
Ürodinami Nedir, Nasıl Yapılır?
Ürodinami testleri alt idrar yolunun iyi çalışıp çalışmadığını görebilmek için, idrar kesesi ve üretra (alt idrar kanalı) arasındaki basınç-akım ilişkisininin değerlendirilmesidir. Asıl amaç alt idrar yolu bozukluğunun fizyopatojisini esas alarak doğru tanıyı koyabilmektir.
Ürodinami testleri ile mesane ve alt idrar kanalının hem dolum ve depolama hem de işeme fazlarını değerlendiren çalışmalar yapılır. Ayrıca şikayetlerin ortaya çıkmasını sağlayan provakatif testler de yapılabilir.
Basit ürodinami testleri
- Üroflow testi (girişimsel olmayan işeme testi)
- İşeme sonrası rezidü idrar miktar ölçümü (PVR)
- Tek kanallı sistometrografi (CMG) ;(idrar kesesisine idrarın dolmaya başladığı ilk anı hissetme, tamamen dolduğu anı hissetme ve idrara çıkma hissinin olduğu zamanlar tespit edilir. )
Birden fazla kanallı ürodinami testleri
Daha kompleks ve daha ayrıntılı blgi edinilen testlerdir.
- Üroflow testi
- PVR
- Abdominal leak point pressure(ALPP)
- Basınç –akım çalışması
- Elektromiyografi
Hangi Hastalıklardan Şüphelenildiğinde Ürodinami İstenir?
Kadınlarda idrar kaçırma, erkeklerde ağırlıklı olarak alt idrar yolu şikayetlerinin olduğu durumlarda, nörolojik problemlerin varlığında, çocuklarda anormal işeme, altına kaçırma gibi durumlarda; öncelikle üroloji uzmanı tarafından hastalar değerlendirilip, ürodinami testlerinin gerekli olup olmadığı, gerekli ise hangi testin yapılmasının faydalı olacağı belirlenmelidir.
Ürodinami Ne İçin Yapılır?
Hastalarda alt idrar yolllarına ait problem olduğu düşünülen durumlarda, ileri inceleme amaçlı ürodinami testleri istenir.
- Hastaların şikayet ve muayenesi ile kesin tanı konulamadığı durumlarda tanı koymak için
- Yan etkilerinden emin olunmayan bir ilaç tedavisine başlanmadan önce tanıyı kesinleştirmek amaçlı
- Girişimsel işlem öncesi tanı kesin tanıyı koymak amaçlı
- Başarısız ilaç ve cerrahi tedaviler sonrasında tekrar değerlendirme için
- Cerrahi öncesi hastalığın seyrine ait bilgi sahibi olabilmek için
- Cerrahi ya da tedavi sonrası takip şeklini belirlemek için
Ürodinami Ünitesinde Yapılan Testler Nelerdir?
- Üroflowmetri
- Sistometrik test
- Elektromiyografi
- Basınç-akım çalışması
- Video ürodinami
- İşeme sonrası rezidü idrar ölçümü
Ürodinami İle Neler Ölçülür?
Ürodinami testleri ile sinir ve kas işlevleri, idrar kesesisi içindeki ve çevresindeki basınç, idrar akımı ve diğer faktörlerin ölçümleri yapılır.
İşlem Öncesi Hazırlık
İşleme hafif bir öğün yapılıp, idrar keseniz dolu olarak, aşırı sıkışık olmayacak şekilde gelinmelidir. Normalde işlem öncesi koruyucu antibiyotik kullanımına gerek yoktur. Aşağıdaki durumlarda tek doz koruyucu antibiyotik gerekli olabilir.
- Alt idrar yolunun nörolojik bozukluğunda,
- İşeme sonrası rezidü idrar miktarının fazla olduğu hastalarda,
- Asemptomatik bakteriürisi olanlarda,
- Bağışıklık sistemi baskılı hastalarda,
- 70 yaş üzeri hastalarda ve
- Sondalı hastalarda
Ürodinami Testi Nasıl Yapılır?
Hasta işeyip, idrarını tamamen boşalttıktan sonra sırt üstü, bacakları iki yana açık şekilde yatırılır. Genital organlar steril şekilde temizlendikten sonra, alt idrar kanalından girilerek, ince bir boru yapısında olan ikil kataterden oluşan ürodinamik üretral katater idrar kesesine yerleştirilir.
Bu kateterlerin biri temiz su içeren cihaza bağlı olup bu sayede dışardan su verilerek idrar kesesi doldurulur; diğeri de basınç monitörüne bağlı olup, idrar kesesi içi basınç ölçümleri elde edilir. Karın içi basıncını ölçmek için ise makattan rektal katater yerleştirilir. Eğer kas-sinir çalışması yani EMG testi yapılacaksa ek olarak EMG elektrodları da yerleştirilir.
Kataterler yerleştirildikten sonra hasta oturur pozisyona getirilir.İdrar kesesi oda sıcaklığındaki su ile doldurulur. Hastanın ne zaman idrar kesesinin dolmaya başladığını hissettiğini ve ne zaman acil işeme ihtiyacı hissetmeye başladığını söylemesi istenir. Bu zamanlardaki mesane hacmi not edilir.
Mesane hacmi 250 ml ye ulaştığında, hastalardan öksürme, ıkınma gibi eylemler yapması istenir, ALPP ölçümü yapılır. Hastanın mesanesi dolup, işeme isteği olunca hastanın işemesi istenerek, basınç akım çalışması yapılarak ürodinami testleri sonlandırılır.
Kadınlarda; Hastalar tuvalete benzeyen içinde sensörlerin bulunduğu bir aparata oturtularak ürodinami testi yapılır.
Erkeklerde; Hastalar içinde sensörlerin bulunduğu tuvalet benzeri bir aparata işeyerek ürodinami testi yapılır.
Çocuklarda; eğer idrarını yapabilecek yaşta ise erişkenlerde olduğu gibi, işeme testi yapılır. Daha küçük yaş grubunda ise alt idrar kanalına katater yerleştirilerek testler yapılır.
Videoürodinami – Floroskopi Nedir?
İdrar kesesinin dolması ve boşaltılması sırasında X-ray (floroskopi) kullanılarak görüntü alınması ve video çekiminin yapılmasıdır.
Sistometri Nedir?
Sistometri (sistometrogram) mesanenin dolum, depolama ve işeme aşamalarında, içindeki sıvının hacim ve basınç değerlerinin ölçülmesiyle fonksiyonlarının değerlendirilmesi işlemidir.
Sistometri sadece mesanenin basınçlarının ölçümünün yapıldığı tek kanallı ya da mesane yanı sıra rektuma da kateter yerleştirilerek karın basınçlarının da ölçüldüğü çok kanallı sistometri olarak yapılabilir.
Üroflowmetri Nedir?
İdrar akım hızının ölçüldüğü testtir. Hastanın sensörü olan özel bir kaba işemesiyle; idrar hacmi, idrar akım hızı (ortalama ve maksimum), işeme süresi ve idrar akım şekli ile ilgili veriler elde edilir.
Basınç Akım İncelemesi Nedir?
Hem idrar kesesi basıncı hem de idrar akımı ölçümü yapılır. İşeme testinde düşük akım hızı varlığında anormal işemenin nedenini tespit etmek amacıyla yapılır. Sistometri testi yapılırken, hastaların idrar kesesi ve rektumunda kateterlerin olduğu sırada, mesane detrusitor ve karın içi basınçları ölçülür.
Daha sonra hastadan idrar kanalında katater varken işemesi istenir. İdrar akımı ile ilişkili ölçümler yapılır.
Ürodinami Testi Kimlere Yapılır?
- Öyküsü net olarak bilinmeyen ya da komplike olan hastalara
- Belirgin ani, şiddetli işeme hissi olan hastalara
- Sık idrara çıkma, ağrılı idrar yapma şikayeti gibi rahatsız edici işeme ilişkili şikayetleri olan hastalara
- İdrar yapamama öyküsü olan hastalara
- İdrar kaçırması olanlara ve daha önce idrar kaçırmaya yönelik başarısız cerrahi girişim öyküsü olanlara
- İleri diyabeti olan hastalara (mesane nöropatisi ya da sistopatisi)
- Gece altını ıslatma durumunda
- Stres inkontinansı olan hiç doğum yapmamış kadınlara
- İdrar kaçırmanın nedeni ya da sonucu olarak nörolojik problem varlığı ya da şüphesinde
- İdrar akımını başlatmakta zorlanan hastalara
- İdrar kesesini tamamen boşaltamayan hastalara
- Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu olanlara
İşeme Testinde Canım Yanar Mı?
İşlem sırasında hastalar ağrı duymaz, ama bazen işlem sonrası çok rahatsız edici olmayan idrar yaparken yanma, sık idrara çıkma, idrardan kan gelmesi gibi şikayetler olabilir. Bol su içmek, kafeinli ve alkollü içeceklerden uzak durulması önerilir.
İşlem Sonucu Hemen Belli Olur Mu?
İşlem duruma ve yapılacak testlere göre yaklaşık 1 saat kadar sürebilir. İşlem sonunda sonuçlar hemen elde edilir. Sonuçların yorumlanması için üroloji uzmanı hekiminizle görüşmeniz gerekir.
Ürodinami Kızlık Zarına Zarar Zerir Mi?
Alt idrar kanalı ve makat kataterleri yerleştirilmek için kullanılır. Dolayısıyla vajen ile ilişkili olmadığından kızlık zarına zarar verilmesi söz konusu değildir.
Kaynaklar;
- Urodynamic testing: physiological background,setting-up, calibration and artefacts, Orit Raz, Vincent Tse and Lewis Chan, BJU Int 2014; 114, Supplement 1, 22–28
- Urodynamic evaluation of women with incontinence, George Flesh, MD
- Urodynamic Studies for Urinary Incontinence,Bradley C Gill, MD,www.medscape.com
